Ο Λόγος στους Έλληνες, τους Ιουδαίους και το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο

Έχοντας κάνει την αναφορά στην θέση μερικών ερευνητών πάνω στην θέση ότι ο Ιωάννης επηρεάστηκε από την ελληνική φιλοσοφία, παρατηρούμε ότι, η σκέψη, ο νους και ο λόγος ήταν έννοιες που βρίσκονταν κοντά μεταξύ τους. Παρατηρούμε στον Ηράκλειτο, τον 6^ο αιώνα π.Χ. να μιλά για τον Νου, που είναι η κινητήρια δύναμη του σύμπαντος (Διογένης Λαέρτιος 9:1,1). Στα έργα του που διασώθηκαν αναφέρετε στον Λόγο και λέει ότι είναι παντοδύναμος, αιώνιος και πανταχού παρόν.

Από την άλλη ο Κλεάνθης στον «Ύμνο Διός» αναφέρει ότι ο λόγος του Δια, αποτελεί τον παγκόσμιο νόμο¹. Και οι στωικοί ακολουθούν την βάση του Ηράκλειτου για τον λόγο, αλλά και ο Πλούταρχος ο οποίος αναφέρει ότι ο θείος λόγος δεν χρειάζεται φωνή. Φυσικά, όλα αυτά τα συστήματα της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας στερούντα ορισμένα στοιχεία. Πρώτον ο Λόγος τους ήταν απαθείς και δεν μπορούσε να έρθει σε επαφή με την κτήση του, ήταν απομονωμένος στο αιώνιο. Δεύτερον, επειδή η κτήση ήταν στην κατώτερη βαθμίδα ύπαρξης, δεν μπορούσαν να διανοηθούν οι αρχαίοι φιλόσοφοι ότι ο Λόγος θα μπορούσε να ενσαρκωθεί στην κτήση για να σώσει τους ανθρώπους.

Έτσι, από τον χώρο της Ελληνικής φιλοσοφίας περνάμε στον Ιουδαϊκό χώρο. Για τους Ιουδαίους, η Σοφία, ο Λόγος και η Τορά έφεραν όλα προσωποποιημένα χαρακτηριστικά. Τα χαρακτηριστικά αυτά πολύ σύντομα πέρασαν τόσο στην επιστημονική, όσο και στην ερμηνευτική Ιουδαϊκή σκέψη. Αυτή η βάση επικεντρωνόταν ιδιαίτερα στην γενική σοφία του κόσμο και την σχέση της με τον Λόγο του Θεού². Αν και την προσωποποίηση, την υποστατικότητα, του Θείου Λόγου, ορισμένες Ιουδαϊκές μερίδες την υποστηρίζουν περισσότερο, όπως οι Εσσαίοι, απαντάται σε μικρότερη συχνότητα και σε διάφορα κείμενα τους³. Το κατεξοχήν παράδειγμα είναι η ίδια η Παλαιά Διαθήκη. Αν και οι αναφορές που υπάρχουν στην Παλαιά Διαθήκη, δεν επαρκούν για να υποστηριχθεί ο πρόλογος του Ευαγγελίου του Ιωάννη, μας δίνει μια καλή εικόνα της προσωποποίησης του Λόγου⁴. Κάτι που πρέπει να καταλάβουμε είναι ότι οι αρχαίοι Ισραηλίτες καταλάβαν ότι ο Λόγος της δημιουργίας του σύμπαντος, ο Λόγος του Θεού και ο Λόγος των Γραφών ήταν ένα κοινός Θείος Λόγος⁵. Το στοιχείο αυτό φαίνεται αρκετά καλά στην Σοφία Σολομώντος: «ὁ παντοδύναμός σου λόγος ἀπ᾽ οὐρανῶν ἐκ θρόνων βασιλείων ἀπότομος πολεμιστὴς εἰς μέσον τῆς ὀλεθρίας ἥλατο γῆς ξίφος ὀξὺ τὴν ἀνυπόκριτον ἐπιταγήν σου φέρων» (Σολ. 18:15). Για τον Σολομώντα, είναι ο Λόγος του Θεού που κατέβηκε και πρίν την Έξοδο, στην Αίγυπτο για να τιμωρήσει τους Αιγυπτίους παίρνοντας τους πρωτότοκους υιούς της Αιγύπτου. Ο Ιωάννης γνωρίζοντας αυτό το υπόβαθρό εντάσσει στην θεολογία του την θεολογία του Θείου Λόγου, από την Παλαιά Διαθήκη, για να εκφράσει καλύτερα την ουσία του Χριστού.

Επομένως, ο Ιωάννης συνδέοντας την Τορά, τον Ιουδαϊκό Νόμο, τον Λόγο, την Σοφία και τον Χριστό δίνει μια κεντρική θέση στον Νόμο. Μια θέση η οποία συνδέει τις δυο Διαθήκες χωρίς να απορρίπτει την παρουσία του Λόγου πρίν την κατά Σάρκα γέννηση του. Αυτό, συμβαίνει τόσο για να γίνει πιο προσιτό και αντιληπτό στους Ιουδαιοχριστιανούς, όσο και να αναδειχθεί η θεολογική κατανόηση που είχε ο Ευαγγελιστής. Το αποκορύφωμα του ύμνου που καταγράφει ο Ιωάννης βρίσκεται στο Ιω. 1:17-18, όπου ο Θεός Λόγος, γίνεται Σάρκα, κάνοντας έτσι άμεση αναφορά στην γέννηση του Χριστού. Έτσι, οι πρώτοι χριστιανοί και έπειτα οι Πατέρες βλέπουν στον Λόγο το πρόσωπο του Χριστού, ο οποίος αποκαλύπτει τον Θεό Πατέρα, και τον Παράκλητο, το Πνεύμα το Άγιο. Ο μόνος τρόπος για να αποφευχθεί η σύγχυση και να διατηρηθεί η ολότητα της θεότητας, ήταν να κατανοηθούν οι όροι αυτοί με την Τριαδολογική πρόσληψη του χωρίου. Ο Λόγος του Θεού, η Σοφία του γνωρίζει πλήρωση στο πρόσωπο του Χριστού. Ο Λόγος, έτσι, γίνεται παγκόσμιος και εκφράζει την Τριαδικότητα της θεότητας⁶.

(Συνεχίζεται)