Η αξία της εργασίας κατά τον Χριστιανισμό

Η έννοια της εργασίας αποκτά στον Χριστιανισμό μια πνευματική διάσταση[1]. Ήδη ο άνθρωπος στον Παράδεισο καλείται σε μια διαρκή επικοινωνία με τον Δημιουργό του, ενώ και μετά την πτώση καλείται να τελειωθεί εν Χριστώ[2]. Παράδειγμα του προς μίμηση ο ίδιος ο Δημιουργός του[3]. Αυτά καταδεικνύουν τη δυναμική και συνεχώς μεταβαλλόμενη διάσταση του ανθρώπου[4]. Με την πτώση η εργασία συνδέθηκε άμεσα με την ωφέλεια και τον πόνο ως μέσο διαπαιδαγώγησης του εκπεσμένου όντος[5]. Ο αμαυρωθείς άνθρωπος πρέπει να αναστρέψει μια κατάσταση φθοράς και θανάτου σε μια κατάσταση αφθαρσίας και αθανασίας. Ο κόσμος είναι και αυτός μια δυναμική και συνεχώς μεταβαλλόμενη οντότητα και ο Θεός τον προσφέρει στον άνθρωπο ως τόπο δημιουργίας[6]. Η εργασία καθιστά τον άνθρωπο συνδημιουργό και συνεργάτη με τον Θεό και δι’ αυτής έρχεται σε άμεση κοινωνία με τον συνάνθρωπο του[7]. Κύριο μέλημα του ανθρώπου είναι η ευταξία της πνευματικής του διάστασης. Αλλά όμως αυτό δεν σημαίνει ότι δεν καταπιάνεται με εργασιακά ζητήματα που αφορούν την κάλυψη των βιοτικών του αναγκών.

Για την Εκκλησία η αξία της εργασίας είναι πολύ σημαντική για την ανθρώπινη ζωή δίχως όμως να φτάνουμε στις ακρότητες της απολυτοποίησης της[8]. Γιατί η άκρατη προσήλωση για την κάλυψη του ευ ζην οδηγεί στην απομάκρυνση από τον Θεό[9]. Ο άνθρωπος εργάζεται για να ζει[10].   Ο άνθρωπος δεν εργάζεται μόνο για να συντηρείται, αλλά και για το κοινωνικό καλό. Δηλαδή, η εργασία αποσκοπεί στην εκδήλωση της αγάπης για τον πλησίον[11]. Η εργασία και το επάγγελμα πρέπει να ενταχθούν στην εν Χριστώ προοπτική[12]. Αυτή η ένταξη έχει άμεσες ηθικές συνέπειες.  Κάθε επάγγελμα μπορεί να γίνει χώρος καλλιέργειας της χριστιανικής αγάπης και να προσλάβει και πνευματικό χαρακτήρα[13].  Γιατί ο άνθρωπος με την άσκηση του επαγγέλματος του ασκεί ταυτόχρονα και τον εαυτό του[14].  Για ν’ ασκηθεί σωστά ένα επάγγελμα προϋποτίθενται ορισμένες συνθήκες. Στα παλιότερα χρόνια ο κυριότερος παράγοντας ήταν η φυσική και έμφυτη κλίση του ανθρώπου. Τώρα η εκλογή γίνεται βάσει κύρους ή χρηματικών απολαβών. Αυτό οδηγεί στην μετατροπή της εργασίας σε σκλαβιά. Έτσι χάνεται ο πραγματικός χαρακτήρας του Χριστιανού και απολυτοποιείται η επαγγελματική ιδιότητα[15].

Στις προβιομηχανικές κοινωνίες ο όγκος της παραγωγής ήταν μικρότερος και η άσκηση της εργασίας είχε ένα οικογενειακό χαρακτήρα. Γι’ αυτό θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι ο χαρακτήρας της εργασίας επειδή ήταν άμεσα παραγωγικός, συνδεόταν  με την οικογένεια και το άμεσο κοινωνικό περιβάλλον του ανθρώπου και την ίδια την φύση. Έτσι μπορούσε ν’ έρθει σε επαφή με τον πλησίον και τον κόσμο μέσα στον οποίο ανήκει[16]. Αντίθετα με την βιομηχανική επανάσταση και τον καπιταλισμό ο όγκος παραγωγής αυξήθηκε και η συσσώρευση του κέρδους, που απόκτησε ένα σημαίνοντα ρόλο στην κοινωνική ζωή κατέστησαν τον άνθρωπο ανελεύθερο και αποκομμένο από τον διπλανό του και το φυσικό περιβάλλον[17]. Βέβαια στην εποχή μας όπου με την βοήθεια των τεχνολογικών μέσων η παραγωγική διαδικασία έγινε ευκολότερη και πιο ξεκούραστη, το πρόβλημα δεν μπόρεσε να επιλυθεί. Γι’ αυτό ο άνθρωπος γίνεται ολοένα και πιο δυστυχισμένος. Αυτό οφείλεται σε μια διαρκής αποπνευματοποίηση της κοινωνίας μας και στην στροφή προς τον υλισμό.

 Η ανάγκη για την εξειδίκευση της εργασίας οδήγησε τον άνθρωπο να δαπανά αρκετό χρόνο για τις εκπαιδευτικές ανάγκες του και να μην μπορεί να κατανείμει  ισομερώς τον χρόνο ως προς τις άλλες διαστάσεις του ανθρώπου[18].  Αυτή η επαγγελματική εξειδίκευση οδηγεί δυστυχώς σε μια κοινωνική ανευθυνότητα[19]. Αυτή η ανευθυνότητα μας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και την ανάγκη για ανάληψη ευθυνών απ’ όλους μας. Όμως αυτή η κοινωνική ανευθυνότητα έρχεται σε πλήρης αντίθεση με την εν Χριστώ ζωή και την χριστιανική αγάπη. Όποιος λέγει ότι αγαπά το επάγγελμα του ψεύδεται[20]. Η επαγγελματική δραστηριότητα για να είναι πλήρως λειτουργική θα πρέπει να καταξιώνεται και να γίνεται αντιληπτή μέσα στην κοινωνική ζωή[21].

Ο άνθρωπος χρειάζεται και χρόνο για να ξεκουραστεί από την προσπάθεια να καλύψει τις βιοτικές του ανάγκες. Έτσι η αργία είναι μια σημαντική παράμετρος στην ανθρώπινη ζωή που απαιτεί μια σωστή διαχείριση[22]. Στο σύγχρονο κόσμο η αλλοιωμένη εικόνα της αργίας έρχεται συνεργασιακά με την αλλοτρίωση της εργασίας να οδηγήσουν σε μια συνεχόμενη απομάκρυνση του ανθρώπου από τον κόσμο[23]. Γι’ αυτό πρέπει ν’ αποδοθεί στην αργία ένας θετικός προσανατολισμός. Μια θετική παράμετρος είναι και η θρησκευτική ζωή[24]. Ο εκκλησιαστικός χρόνος έχει ένα συνεχές εορταστικό χαρακτήρα με επίκεντρο την Κυριακή Προσευχή. Επειδή ο άνθρωπος δεν μπορεί να οργανώσει ορθά τον χρόνο του, υποτάσσεται στην φθορά της ύλης[25].

Ο άνθρωπος λόγω της θνητότητας του δεν μπορεί ν’ εργάζεται εφ’ όρου ζωής. Γι’ αυτό μετά από κάποιο χρονικό διάστημα καλείται να παύσει κάθε επαγγελματική του δραστηριότητα. Αυτή η περίοδος είναι η περίοδος της συνταξιοδότησης. Μια ιδιαίτερη περίοδος για την ζωή του ανθρώπου γιατί συνηθώς αναφέρεται σε μια ηλικία κοντά στο βιολογικό τέλος. Τώρα ο άνθρωπος με την ολοκλήρωση των επίγειων και παροντικών του δραστηριοτήτων είναι πλήρως απαλλαγμένος από την πλήρωση των καθημερινών βιοτικών του αναγκών. Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι ίσως είναι η καλύτερη ηλικία για να στραφεί κάποιος στην κύρια επαγγελματική του ιδιότητα αυτή του Χριστιανού και να επανασυνδεθεί με τον πλησίον του και τον κόσμο μέσα με στο οποίο αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι. Ο ηλικιωμένος θα μπορούσε να προσφέρει εθελοντικά την πείρα και την σοφία του, που τόσο πολύ ανάγκη έχει η εποχή μας. Σε παλιότερες εποχές οι ηλικιωμένοι είχαν μια πολύ σεβαστή θέση μέσα στην κοινωνία και στην οικογένεια. Αντίθετα με τις σημερινές συνθήκες και την μεταβολή της οικογένειας σε πυρηνικές, καταλήγουν να μένουν μόνα τους και έτσι να περιθωριοποιούνται[26].

Τέλος θα αναφερθούμε σε μια πολύ κρίσιμη πτυχή της εποχή μας την ανεργία[27]. Μια πολύ δυσάρεστη κατάσταση για τον άνθρωπο κάθε ηλικίας με πολύ αρνητικές επιπτώσεις στην ζωή του, στην υγεία του και στον ψυχισμό του.  Η ανεργία ουσιαστικά είναι μια αρνητική κατάσταση που στερεί στον άνθρωπο την ικανότητα του βιοπορισμού[28]. Μια συνθήκη που μπορεί να οδηγήσει στην εκδήλωση ακραίων αντικοινωνικών συμπεριφορών.

Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη εδώ

Παραπομπές:

[1]. Μαντζαρίδης Γ. Ι., Χριστιανική Ηθική ΙΙ, σ. 346:<<Πρώτιστη εργασία για τον άνθρωπο είναι η τήρηση των θείων εντολών, ή η εργασία των αρετών. Αυτή ονομάζεται και <<ιερά εργασία>>, γιατί ιερουργεί την τελείωση και την ένωση του ανθρώπου με τον Θέο.>>

[2]. Ιω 6,27:<<  ἐργάζεσθε μὴ τὴν βρῶσιν τὴν ἀπολλυμένην, ἀλλὰ τὴν βρῶσιν τὴν μένουσαν εἰς ζωὴν αἰώνιον, ἣν ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ὑμῖν δώσει· τοῦτον γὰρ ὁ πατὴρ ἐσφράγισεν ὁ Θεός. >>

[3]. Ιω. 5,17:<< ὁ δὲ ᾿Ιησοῦς ἀπεκρίνατο αὐτοῖς· ὁ πατήρ μου ἕως ἄρτι ἐργάζεται, κἀγὼ ἐργάζομαι. >>

[4].  Μαντζαρίδης Γ. Ι., Χριστιανική Ηθική ΙΙ, σ. 345:<<Αυτό δηλώνει και η κλήση του να βαδίσει από το <<κατ’ εικόνα>> προς το <<καθ΄ομοίωσιν>>.>>

[5]. Γεν 3,17:<<τῷδὲ ᾿Αδὰμ εἶπεν· ὅτι ἤκουσας τῆς φωνῆς τῆς γυναικός σου καὶ ἔφαγες ἀπὸ τοῦ ξύλου, οὗ ἐνετειλάμην σοι τούτου μόνου μὴ φαγεῖν, ἀπ᾿ αὐτοῦ ἔφαγες, ἐπικατάρατος ἡ γῆ ἐντοῖς ἔργοις σου· ἐν λύπαις φαγῇ αὐτὴν πάσα ςτὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς σου· >>

[6]. Γεν 2,15:<<Καὶ ἔλαβε Κύριος ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, ὃνἔπλασε, καὶἔθετο αὐτὸν ἐν τῷ παραδείσῳ τῆς τρυφῆς, ἐργάζεσθαι αὐτὸν καὶ φυλάσσειν. >>

[7].Γεν 1,28:<<καὶ εὐλόγησεν αὐτοὺς ὁ Θεός, λέγων· αὐξάνεσθε καὶ πληθύνεσθε καὶπληρώσατε τὴν γῆν καὶ κατακυριεύσατε αὐτῆς καὶ ἄρχετε τῶν ἰχθύων τῆς θαλάσσης καὶ τῶν πετεινῶν τοῦ οὐρανοῦ καὶ πάντων τῶν κτηνῶν καὶ πάσης τῆς γῆς καὶ πάντων τῶν ἑρπετῶν τῶν ἑρπόντων ἐπὶ τῆς γῆς.>>

[8]. Λουκ 10,7:<<  ἐναὐτῇ δὲ τῇ οἰκίᾳ μένετε ἐσθίοντες καὶ πίνοντες τὰ παρ᾿ αὐτῶν· ἄξιος γὰρ ὁ ἐργάτης τοῦ μισθοῦ αὐτοῦ ἐστι· μὴ μεταβαίνετε ἐξ οἰκίας εἰς οἰκίαν.>>

[9]. Ματθ 6,24-34

[10]. Β’ Θεσ. 3,10:<<καὶ γὰρ ὅτε ἦμεν πρὸς ὑμᾶς, τοῦτο παρηγγέλλομεν ὑμῖν, ὅτιεἴ τις οὐ θέλει ἐργάζεσθαι, μηδὲ ἐσθιέτω. >>

[11]. Κολ 3,23:<<καὶ πᾶν ὅ,τι ἐὰν ποιῆτε, ἐκ ψυχῆς ἐργάζεσθε, ὡς τῷ Κυρίῳ καὶ οὐ κἀνθρώποις>>

[12]. Σχετικά βλ.   Γρηγορίου Νύσσης, Περί του τι το του Χριστιανού επάγγελμα, PG 46, 237-249

[13].Εφ5,19:<<λαλοῦντες ἑαυτοῖς ψαλμοῖς καὶ ὕμνοις καὶ ᾠδαῖς πνευματικαῖς, ᾄδοντες καὶ ψάλλοντες ἐν τῇ καρδίᾳ ὑμῶν τῷ Κυρίῳ>>

[14]. Μέγας Βασίλειος, Περί Νηστείας ο Λόγος Α’, PG 31, 205Β-208Α

[15]. Μαντζαρίδης Γ. Ι. Χριστιανική Ηθική ΙΙ, σ. 355

[16]. Ό.π., σ. 346:<<Η άσκηση της οδηγούσε τους ανθρώπους σε στενότερη επικοινωνία και συνεργασία και δεν έβλαπτε την αρμονική σχέση τους με τη φύση και το φυσικό περιβάλλον.>>

[17]Σχετικά ενθ. , σ. 346:<<Εξάλλου η αποπροσωποίηση και η άμεση σύνδεση της εργασίας με τη μηχανή περιόρισαν τη σπουδαιότητα της για την κοινωνική προσέγγιση των ανθρώπων και ευνοήσαν τον αυτοπεριορισμό και τον ατομοκεντρισμό.>>

[18]. Βλ. ό.π., σ. 352:<<Παράλληλα δεν μπορεί να παραθεωρείται και ο ισοπεδωτικός χαρακτήρας της εργασίας στη σύγχρονη κοινωνία.>>

[19].Σχετικά ένθ., σ. 352:<<Ο τόσο συνηθισμένος στην εποχή μας περιορισμός του ενδιαφέροντος του ανθρώπου στο πλαίσιο κάποιας στενής επαγγελματικής περιοχής εξαιτίας της εξειδικεύσεως ευνοεί την κοινωνική ανευθυνότητα.>>

[20]. Ό.π., σ. 352:<<Όποιος ενδιαφέρεται μόνο για το επάγγελμα του, δεν ενδιαφέρεται ουσιαστικά ούτε γι’ αυτό.>>

[21]. Σχετικά ένθ., σ. 352:<<Ο άνθρωπος ξεκινώντας από το επάγγελμα του οφείλει να ανοίγεται σε ολόκληρη την κοινωνική ζωή.>>

[22].Εξ 20, 8-11:<<μνήσθητι τὴν ἡμέρα τῶν σαββάτων ἁγιάζειν αὐτήν.  ἓξἡμέραςἐργᾷκαὶποιήσειςπάντατὰἔργα σου· τῇδὲ ἡμέρᾳ τῇ ἑβδόμῃ σάββατα Κυρίῳ τῷ Θεῷ σου· οὐποιήσειςἐναὐτῇπᾶνἔργον, σὺκαὶ ὁ υἱός σου καὶ ἡ θυγάτηρ σου, ὁ παῖς σου καὶ ἡ παιδίσκη σου, ὁβοῦς σου καὶτὸὑποζύγιόν σου καὶπᾶνκτῆνός σου καὶ ὁ προσήλυτος ὁ παροικῶν ἐν σοί.  ἐνγὰρἓξἡμέραιςἐποίησεΚύριοςτὸνοὐρανὸνκαὶτὴνγῆνκαὶτὴνθάλασσανκαὶπάντατὰἐναὐτοῖςκαὶκατέπαυσετῇἡμέρᾳτῇἑβδόμῃ· διὰ οῦτο εὐλόγησε Κύριος τὴν ἡμέραν τὴν ἑβδόμην καὶ ἡγίασεν αὐτήν. >>

[23]. Μαντζαρίδης Γ. Ι., Χριστιανική Ηθική ΙΙ,  σ. 349:<<Παραταύτα ο σύγχρονος άνθρωπος πιέζεται περισσότερο από την εργασία και ισχυρίζεται ότι ο χρόνος του δεν επαρκεί. Αιτίες του φαινομένου αυτού είναι από την μια η πλευρά η απληστία των εργοδοτών, ο περιορισμός των μισθών και η ανασφάλεια της εργασίας μέσα στην παγκοσμιοποιούμενη οικονομία, και από την άλλη η απροθυμία του ανθρώπου να διαθέτει το χρόνο του σε δραστηριότητες με μη εμπορευματικό χαρακτήρα.>>

[24]. Ό.π, σ. 350:<<Ο εορτασμός εδώ δεν είναι κενός χρόνος, αλλά χρόνος καταπαύσεως της εργασίας και εντονότερης ενεργοποιήσεως στο επίπεδο της πνευματικής ζωής.>>

[25]. Σχετικά ένθ., σ. 351:<<Και αυτό δεν είναι άσχετο με την απληστία, που αποτελεί σε τελική ανάλυση κάποιας μορφής ειδωλολατρίας.>>

[26]. Βλ. ό.π., σ. 357 και σ. 359

[27]. Βλ. ό.π., σ. 349:<<Το φαινόμενο αυτό, που προβάλλει στην εποχή μας ως άλυτο πρόβλημα και προσλαμβάνει διαρκώς απειλητικότερες διαστάσεις, γίνεται αιτία μεγάλων συμφορών και είναι αδύνατο να λυθεί με το πνεύμα της νεοφιλελεύθερης οικονομίας που κυριαρχεί.>>

[28]. Ό.π., σ. 347:<<Τέλος με τη σύγχρονη τεχνολογία και τη μηχανοργάνωση γίνεται δυνατή η αύξηση της παραγωγικότητας με λιγότερο προσωπικό στην εργασία. Έτσι παραμερίζονται οι εργαζόμενοι και οι συνεργαζόμενοι, ενώ παράλληλα αυξάνει η ανεργία.>>