Ώρα σου καλή, «στρατηγέ Θάσο»!

Ο αγωνιστής της ΕΟΚΑ Θάσος Σοφοκλέους.

Απεβίωσε χθες [23 Ιουλίου], στα 91 του χρόνια, ο Θάσος Κ. Σοφοκλέους, από τα τελευταία εν ζωή ηγετικά στελέχη της ΕΟΚΑ. Ο εκλιπών, φοιτητής φυσικομαθηματικών το 1955, ανήκε στην ομάδα των δώδεκα Κυπρίων φοιτητών του Πανεπιστημίου Αθηνών που εγκατέλειψαν εθελουσίως τις σπουδές τους και κατέβηκαν στην Κύπρο για να συνδράμουν τον αγώνα της ΕΟΚΑ.

Βγήκε αντάρτης στον Πενταδάκτυλο και διαδέχθηκε, στα 23 του χρόνια, κάτω από ιδιάζουσες συνθήκες τον Γρηγόρη Αυξεντίου, αναλαμβάνοντας τα καθήκοντα του τομεάρχη Πενταδακτύλου και αργότερα Κερύνειας. Συνελήφθη, ύστερα από προδοσία, τον Οκτώβριο του 1956, βασανίστηκε άγρια, και τον Δεκέμβριο του 1956, ύστερα από μια συνοπτική δίκη, άκουσε τον Άγγλο δικαστή να του επιβάλλει την ποινή της ισόβιας φυλάκιση.

Η φυλάκισή του έμελλε να διαρκέσει 29 μήνες, αφού απελευθερώθηκε, όπως όλοι οι κρατούμενοι και καταδικασθέντες αγωνιστές της ΕΟΚΑ, τον Φεβρουάριο – Μάρτιο του 1959. Τον Φεβρουάριο του 1957 είχε μεταφερθεί, με άλλους οκτώ βαρυποινίτες αγωνιστές, στις βρετανικές φυλακές. Συνολικά στην Αγγλία και στη Σκωτία εστάλησαν σιδηροδέσμιοι 31 συνολικά αγωνιστές της ΕΟΚΑ, με τελευταία αποστολή, τον Νοέμβριο του 1958.

Για τον Σοφοκλέους και για άλλους 13 αγωνιστές, η επιστροφή στην Κύπρο θα καθυστερούσε μέχρι την ανακήρυξη της Ανεξαρτησίας, τον Αύγουστο του 1960, καθώς θεωρήθηκαν «επικίνδυνοι» για τη μεταβατική περίοδο, και έτσι ουσιαστικά εξορίστηκαν στην Ελλάδα, με πρώτο προορισμό τη Ρόδο. Από εκείνη την περίοδο συνεργάστηκε στενά με τον Γ. Γρίβα-Διγενή, που είχε επιστρέψει στην Αθήνα και έκτοτε ανήκε στην ομάδα των αγωνιστών που διαφώνησαν με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και την πολιτική του.

Ο Θάσος έζησε για δυο χρόνια στις αγγλικές φυλακές Wormwood Scrubs και Maidstone. Από τα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα βρέθηκε να συγκατοικεί πίσω από τα κάγκελα της φυλακής με κάθε λογής εγκληματίες και παραβάτες του ποινικού δικαίου, ιδιαίτερα επιθετικούς απέναντι στους «τρομοκράτες» της ΕΟΚΑ, και από τον ελεύθερο αέρα της αντάρτικης ζωής στον Πενταδάκτυλο και της γενέτειράς του Κυθρέας, κλείστηκε στα μπουντρούμια των αγγλικών φυλακών.

Την πιο μεγάλη δοκιμασία πέρασε όταν έμαθε τυχαία και με αρκετή καθυστέρηση, από την ανάγνωση μιας κυπριακής εφημερίδας, τον θάνατο του πατέρα του. Τότε η απόσταση της Κυθρέας και του πατρικού του από το κελί των αγγλικών φυλακών, έγινε ακόμη πιο μακρινή και απάνθρωπη.

Μετά τον Αγώνα της ΕΟΚΑ πήρε το πτυχίο του από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, μετεκπαιδεύθηκε στην Αμερική, νυμφεύτηκε τη συγχωριανή του Φροσούλα Καττάμη, με την οποία απέκτησαν τρία παιδιά, και εργάστηκε στη Μέση Εκπαίδευση. Έγραψε δυο σημαντικά βιβλία για τη δράση του στην ΕΟΚΑ, το «Πόθος ελευθερίας (Αναδρομή στον Αγώνα 1955-1959)» (Λευκωσία 1989) και το «Χρόνια οδύνης. Το χρονικό ενός ισοβίτη αγωνιστή της ΕΟΚΑ στις φυλακές της Αγγλίας» (Λευκωσία 2015).

Διετέλεσε βουλευτής Λευκωσίας με τον «Δημοκρατικό Συναγερμό» (1993-1996), και είχε συνεχή και έντονη δραστηριότητα, με ομιλίες, αρθρογραφία στον Τύπο, συνεντεύξεις, δημόσιες παρεμβάσεις, για να κρατηθεί άσβηστη η ιστορική μνήμη του Αγώνα του 1955-1959. Και παράλληλα, είχε πρωταγωνιστική και καθοριστική συμμετοχή στους Συνδέσμους Αγωνιστών ΕΟΚΑ τους οποίους προήδρευε μέχρι πριν από δυο χρόνια, στο Ίδρυμα Απελευθερωτικού Αγώνα, στο ΣΙΜΑΕ, στη διεύθυνση του Μουσείου Αγώνος, κ.α.

Πιο άγνωστες, για τους πολλούς, ήταν οι καλλιτεχνικές και λογοτεχνικές του δραστηριότητες, που έχουν και αυτές άμεση σχέση με τον αγώνα της ΕΟΚΑ και την Κυθρέα: Ζωγράφιζε, έγραφε ποίηση και θεατρικά έργα, διάβαζε συνεχώς, ήταν ένας ευαίσθητος άνθρωπος που θυμόταν διαρκώς με συγκίνηση τους πεσόντες συναγωνιστές του, τους συντρόφους του στο αντάρτικο και στα δεσμωτήρια των αποικιακών φυλακών.

Με τον Θάσο Σοφοκλέους συνδέθηκα στενά τα τελευταία 20 χρόνια, όταν ανέλαβα την οργάνωση των διαλέξεων και διάφορων συνεδρίων για την ΕΟΚΑ σε συνεργασία με το ΣΙΜΑΕ, τους Συνδέσμους Αγωνιστών και το Ίδρυμα Απελευθερωτικού Αγώνα. Ήμασταν φίλοι, του προλόγισα και του παρουσίασα το βιβλίο του, ήρθε πριν από δυο μήνες στην κηδεία του πατέρα μου με το μπαστούνι του, αρκετά καταβεβλημένος και αδύνατος.

Γνώριζε πού συμφωνούσαμε και πού όχι, και σεβόταν απόλυτα την άποψή μου. Ήταν μια σημαντική προσωπικότητα κι ένας άνθρωπος με ακατάβλητη θέληση για ζωή, που είχε τεράστια προσφορά τόσο στον Αγώνα του 1955-1959 όσο και στη διατήρηση της ιστορικής του μνήμης. Από τα πολλά που θα έχω να θυμάμαι από αυτόν ήταν η συγκίνησή του κάθε φορά που μιλούσε για τους πεσόντες ή τους απαγχονισθέντες συναγωνιστές του και πρόσθετε με τρεμάμενη φωνή, «Τους ζηλεύαμε και παρακαλούσαμε τον Θεό να ήμασταν στη θέση τους»…

Ώρα σου καλή, «στρατηγέ Θάσο». Και καλήν ανάπαυση