Άλωση της των Κωνσταντίνων Πόλεως: Η εις άδου κάθοδος της Ρωμηοσύνης. Η Ανάσταση!

Θεόφιλος Χατζημιχαήλ: «Κωνσταντίνος ο Αυτοκράτωρ των Ελληνορωμαίων εξέρχεται Άτρομος εις την μάχην το 1453 Μαίου 29».

Με την άλωση της Πόλης την 29η Μαΐου του 1453 καταλύθηκε το ευρύχωρο κρατικό σχήμα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος σκοτώθηκε, πολεμώντας χωρίς να συνθηκολογήσει και χωρίς να βρεθεί ποτέ η σορός του.

Μπορεί και να μαρμάρωσε! Ποιος ξέρει;

Έκτοτε άρχισε μια διαφορετική ζωή για το γένος. Μια διαφορετική οδός, σε μια πιο εσωτερική διάσταση (νηπτική;), αλλά και μαρτυρική! Η εις άδου κάθοδος της Ρωμηοσύνης…

Η άλωση της των Κωνσταντίνων Πόλης, (του πρώτου, του Μέγα που την έκτισε και αγίου και του τελευταίου που την υπερασπίστηκε, την έχασε και Μάρτυρα), αλλά και η διάλυση της αυτοκρατορίας δεν ισοδυναμούσε με την πτώση της και ιδιαίτερα με την κατάπτωσή της.

Αυτό συνέβαινε, μόνον, κάθε φορά που ένας από τους Ρωμηούς αλλαξοπιστούσε! Τότε, μόνον, καταλύονταν τα τείχη της Κωνσταντινούπολης, η ίδια η Βασιλεύουσα! Και όσον αφορά τους ίδιους τους εξωμότες, τους αρνησίθρησκους αυτοί έχαναν την λάμψη και την αρχοντιά τους, την ελληνική αυτοκρατορική τους θωριά! Δεν ήσαν πλέον αυτο-κράτορες της ψυχής τους, αλλά παραδίδονταν σε μια αχαρτογράφητη ψυχική περιδίνηση!

Στην ουσία εισέρχονταν, θέλοντας και μη, σε μια τρομερή ιδιότυπη εθελοδουλία! Προφανώς υπό την επήρεια του τρόμου!

Όσο για την σωματική τους υπόσταση την διατηρούσαν, πράγματι, ακέραιη! Σίγουρα, πάντως -και αυτό πράγματι- έχαναν την εσωτερική τους ακεραιότητα η οποία προδιαγραφόταν από την πίστη τους που και αυτή με την σειρά της υποδήλωνε την εθνική τους ταυτότητα! «Μια εποχή στην κόλαση»…

Η εις Άδου Κάθοδος. Κρητικό εργαστήριο, α’ μισό 17ου αι. Μουσείο Μπενάκη.

Αυτό που κράτησε ζωντανή και απόρθητη την φλόγα των Ρωμηών μέσα τους, την Ρωμηοσύνη τους ήταν η πίστη τους. Η Εκκλησία και τα κολλυβογράμματα που «κρατούσαν» οι ολιγογράμματοι παπάδες στις εσχατιές της πνευματικής επικράτειας της πίστης αυτής.

«Μες στην γαλήνη/ και μες στην ασφάλεια του Χριστού», όπως θα έλεγε ο ποιητής Κωνσταντίνος Καβάφης.

Επίτευγμα, πάντως, και θαυμαστό θαύμα η διάσωση της πίστης, ακόμη, και σε… τουρκική εκδοχή στα καραμανλήδικα! (Για όσους έχασαν ή στερήθηκαν την ελληνική λαλιά τους και μιλούσαν τουρκικά). Και μάλιστα με την μεταφορά και της εκκλησιαστικής λατρευτικής γλώσσας στα τουρκικά με το ελληνικό αλφάβητο!

Παρέμειναν, δηλαδή, Έλληνες Ρωμηοί διά μέσου της ορθόδοξης πίστης, ακόμη και με «όχημα» την τουρκική γλώσσα η οποία μετέφερε την ουσία και το βασικό χαρακτηριστικό της «ελληνικής ιδεολογίας»! Την χριστιανική πίστη στους τουρκόφωνους! Ένα ακόμη από τα χαρακτηριστικά της εις άδου καθόδου της Ρωμηοσύνης!

Στην αντίθετη περίπτωση οι βιαίως, ή οι υπό ποικίλες απειλές και συνθήκες τεχνηέντως εξισλασμιθέντες μετατοπίζονταν διά παντός και καθολικά από γονείς, αδελφούς και την ευρύτερη οικογένεια, απ’ ολόκληρο το γένος τους. Εισέρχονταν, δηλαδή, σε μια πλήρη συσκότιση!

Και ο γενιτσαρισμός ήταν το άκρον άωτο της αντιστροφής, της μετάλλαξης των ελληνικών εθνικών χαρακτηριστικών που έφτανε μέχρι και σε μίσος εναντίον τους, αφού οι γενίτσαροι ήταν οι πιο αφοσιωμένοι υπερασπιστές του σουλτάνου.

Όσο γι’ αυτούς οι οποίοι έρχονταν εις εαυτόν και σε επίγνωση της αλήθειας και επέστρεφαν στην πίστη τους, θυσίαζαν ό,τι καλύτερο είχαν. Την ζωή τους! Τις θερμές πύλες της ύπαρξής τους! Και ένιωθαν, έτσι, μια ιδιαίτερη ικανοποίηση! Η εις άδου κάθοδος! Η Ανάστασίς τους!

Και έκανε και τους λοιπούς υπό δοκιμασία ομόψυχούς του να χαίρονται και να πανηγυρίζουν αναστάσιμα, εν μέσω πνευματικού… χειμώνα και βαρύτατης ομηρίας! Πανηγύριζαν λες και νικήθηκε ο εχθρός, ορατός και αόρατος, αλλά και ο θάνατος και πάλιν! Θρίαμβοι και αποθεώσεις για του νεομάρτυρες δίπλα στα μαρτυρικά τους σώματα, στους τόπους των μαρτυρίων! Θανάτω θάνατον πατήσας…

Πάντως, η αυτοκρατορία έζησε για πολύ λίγα χρόνια ακόμη, έστω υποτυπωδώς, μέσα από την Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, το Δεσποτάτο της Ηπείρου και το Δεσποτάτο του Μυστρά!

Και σίγουρα, δεν έπεσε και δεν αλώθηκε ποτέ η καρδιά του γένους!

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Αυτή ήταν η Βασιλεύουσα έδρα του γένους μετά την άλωση των τειχών της Πόλης! (Αλλά μήπως και πριν); Και εκεί κτυπούσε η καρδιά του. Ακόμη και εν αιχμαλωσία μπορούσε να είναι ελεύθερο πνευματικά και να συντηρεί ποικιλοτρόπως, ακόμη και ως σύμβολο, την αντίστοιχη πνευματική φλόγα στις καρδιές των λοιπών συναιχμαλώτων.

Αυτό τους απελευθέρωνε, αφού τους κρατούσε σε εγρήγορση και εις εαυτόν. Ρωμηούς με τα πατροπαράδοτα ελληνικά τους χαρακτηριστικά! Αυτό ήταν η ιδιοπροσωπία τους. Εξάλλου, πάλιν με χρόνους με καιρούς…

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.

Εις πείσμα όλων, βεβαίως, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης έβλεπε και άλλα πράγματα που κανείς άλλος δεν μπορούσε να δει ή να πιστέψει. Ότι, δηλαδή, η φρουρά του αυτοκράτορα κι αυτή δεν συνθηκολόγησε, αλλά συνέχισε τον πόλεμο μετά την άλωση! Και πως είχε στην διάθεσή της τους δικούς της ανυπότακτους τόπους. Τα κάστρα στα οποία προμαχούσε! (Ορίστε, λοιπόν, και η πολιτική ελεύθερη πτυχή της αυτοκρατορίας. Οι τόποι και προπαντός οι άνθρωποι)!

Κάτι τέτοια έλεγε ο αρχιστράτηγος της επανάστασης των Ελλήνων στον εμβρόντητο άγγλο στρατηγό Χάμιλτον ο οποίος αναρωτιόταν και προσπαθούσε να καταλάβει περί τίνος επρόκειτο.

Και ο Κολοκοτρώνης του απάντησε με ιδιαίτερη σαφήνεια:
«Η φρουρά του βασιλέως μας είναι οι λεγόμενοι κλέφτες, τα φρούρια η Μάνη και το Σούλι και τα βουνά».

Η Μάνη, το Σούλι, και κάθε βουνό, λοιπόν, και κάθε ψυχή, όπως αναφέραμε και πιο πάνω, ήταν τα ελεύθερα φρούρια που αντιστεκόταν η Ρωμηοσύνη! Εν μέσω (καθόδου στον) Άδη! Αλλά η αντίσταση αυτή ήταν και μια πρώιμη και πρώτη Ανάσταση!

Με λίγα λόγια η αυτοκρατορία δεν έπαψε ποτέ να αντιστέκεται γιατί τα τείχη της δεν ήταν από πέτρες, αλλά από ζώσες ψυχές! Πράγμα που σημαίνει πως ποτέ δεν έπεσε ολοκληρωτικά η Πόλη. Ακόμη και αν κατελήφθη η ίδια η Βασιλεύουσα και στρογγυλοκάθισε εκεί ο σουλτάνος! («Σκοτισθήκαμε», όπως… είπε ο Κωνσταντίνος Καβάφης στον Ιουλιανό)!

Η αυτοκρατορία δεν έπαψε ποτέ να υφίσταται, γιατί ζούσε και υπήρχε στις ψυχές των «υποδούλων»! Άλλωστε η κραταιά της δύναμη δεν ήταν τόσο στρατιωτική όσο πνευματική και πολιτισμική. Ίσως και αγκάθι και πρόκληση και σημείον αντιλεγόμενο στον καθόλου πολιτισμό του σύμπαντος κόσμου.

Ιδιαίτερα, όταν παλαιότερα οι Δυτικοί επιστήμονες και τεχνοκριτικοί δεν μπορούσαν να δουν την ωραιότητα και το κάλλος των εικόνων της και έβλεπαν μουτζούρες ή ακόμη δεν μπορούν να «ακούσουν» τους ιδιαίτερους ήχους της οκτωηχίας της εκκλησιαστικής μουσικής με τα λεπτεπίλεπτα μικροδιαστήματα, τις χρόες, τις έλξεις και τις λοιπές ιδιαιτερότητες της.

Τώρα, όμως, οι ίδιοι έχουν εμβαθύνει σε όλα αυτά, τα βλέπουν, τα ακούν, καταλαβαίνουν την μοναδικότητα και την αξία τους, τα τιμούν, τα υμνούν, τα χαίρονται, τα διδάσκουν, τα δοξάζουν!

Εμείς, όμως, πέραν από τους ειδικούς στα θέματα αυτά, αναπαράγουμε σε βαθμό… αυτοκτονίας τις παρωχημένες απόψεις των ξένων που οι ίδιοι σταμάτησαν να υποστηρίζουν και να πρεσβεύουν. Ή ακόμη αναμασάμε αθεμελίωτες απόψεις και γνώμες ιθαγενών «εκσυγχρονιστών» της συμφοράς οι οποίοι ήθελαν και θέλουν, δήθεν, να μας εξευρωπαΐσουν. («Μια εποχή στην κόλαση», για να επιστρατεύσουμε ξανά τον Αρθούρο Ρεμπό)!

Άνθρωποι που δεν μπορούν να κρύψουν τα συμπλέγματα και την στενοκαρδία τους για οτιδήποτε αυθεντικό σ’ αυτόν τον τόπο! Και στην ουσία βαθύτατα ευρωπαϊκό!

Έτσι, μοιάζει, σαν να υπάρχει μια παρωχημένη φρουρά, για να παραφράσουμε τον Κολοκοτρώνη, η οποία συνεχίζει ένα παρωχημένο πόλεμο. Και αν ρωτάτε αν έχει και κάστρα η φρουρά αυτή, θα έλεγα πως αυτό είναι ιδιαίτερα προφανές. Ποια είναι; Μα, τα πανεπιστήμια, οι «διανοούμενοι» και τα ΜΜΕ μας. Όπως και όλοι αυτοί που τράφηκαν με θλιβερές ιδεολογικές απόψεις (δεξιά, κέντρο και αριστερά) πλήρως παρωχημένες και συνεχίζουν έναν ιδιόρρυθμο πόλεμο με άλλα μέσα κατά της Ρωμηοσύνης! Η νέα εις άδου κάθοδος!

Αλλά βιαστήκαμε να φτάσουμε στο σήμερα και τις ποικίλες αλώσεις και τα… αυτογκόλ που δεχόμαστε στις μέρες μας από πλήθος κατσούφηδων και αγέλαστων ή και χαζοχαρούμενων οι οποίοι διαμορφώνουν τους μαθητές και τους ακροατές τους προχείρως ενημερωμένοι και επιδεικτικά προμαχούντες κατά της ψυχής τους. Αυτής που κατέβηκε στον άδη της τουρκοκρατίας και παρέμεινε ζώσα και μάλιστα ακέραιη!

Πολιορκία Κωνσταντινουπόλεως. Τοιχογραφία στην Μονή Μολντοβίτσα της Ρουμανίας.

Τι να απαντήσει, κανείς, σ’ αυτούς που καταλύουν από μέσα τα κάστρα της Βασιλεύουσας, των δεσποτάτων, των κάστρων της ψυχής μας και του ελεύθερου βίου μας;

Είναι ιδιαίτερα θλιβερό, να νιώθουμε ως ελεύθεροι πολιορκημένοι εν μέσω ελεύθερου ελληνικού κράτους και να πρέπει να απαντάμε σε ανθρώπους που αυτάρεσκα κακοποιούν εξόφθαλμα και εξυπνακίστικα την αλήθεια για πράγματα που έχουν απαντηθεί σε χιλιάδες συγγράμματα. Και μάλιστα όχι μόνον από Έλληνες συγγραφείς!

Αλλά πέραν από τα συγγράμματα και τις λοιπές επιστημονικές διατριβές σ’ αυτά τα βιώματα που άντεξαν την εμπειρία της εις άδου καθόδου του ελληνισμού, υπάρχουν και οι πολιτισμικές εκφάνσεις που συνέθεσαν ποικιλοτρόπως οι μεγάλοι νεοέλληνες δημιουργοί και, μάλιστα, σε όλα τα είδη των τεχνών!

Μοιάζει σαν να πάτησαν δημιουργικά θανάτω τον θάνατον, προσφέροντάς μας έναν νεώτερο σύγχρονο ρωμαλέο πολιτισμό από υλικά που αποθησαύρισαν από την ψυχή της Ρωμηοσύνης! Παντρεύοντάς τα, βεβαίως, με την εποχή τους και την ευρωπαϊκή τους παιδεία.

Οι ίδιοι αυτοί μεγάλοι καλλιτέχνες έγιναν γνωστοί και εκτός Ελλάδας για την μοναδική καλλιτεχνική τους δημιουργικότητα και όχι για τον… φολκλορισμό τους!

Οπότε, σήμερα μπορούμε να τιμούμε συγχρόνως τους μάρτυρες της αλώσεως, τους μάρτυρες της τουρκοκρατίας και της εθνεγερσίας, όπως και όσους κράτησαν βαθιά μέσα τους και στις ψυχές την αναστάσιμη φλόγα που άναψε άπαξ και διά παντός από την άνοδο εκ του άδου ο Κύριος της δόξης!

Αυτή διατήρησε και τον κόσμο τον ελληνικό ζωντανό την περίοδο της εις τον άδη καθόδο του!

Και έτσι, από τον Γολγοθά της αλώσεως της 29ης Μαΐου του 1453, προέκυψε ένας αναστάσιμος «ελληνικός καινούριος κόσμος, μέγας» (Κ. Καβάφης) .