Την Κυριακή των Αγίων Πάντων, μετά την ανάγνωση του Συναξαρίου της ημέρας εκ του μηναίου, αναγινώσκουμε και το Συναξάριον εκ του Πεντηκοσταρίου. Η αναφορά είναι η εξής:
«Τη σήμερον ημέρα, Κυριακή μετά την Πεντηκοστήν, την των απανταχού της οικουμένης εν Ασία, Λιβύη, και Ευρώπη, Βορρά τε και Νότω, Αγίων πάντων Εορτήν εορτάζομεν».
Στίχοι
Του Κυρίου μου πάντας υμνώ τους φίλους.
Ει τις δε μέλλων, εις τους πάντας εισίτω.
Το Συναξάριον ολοκληρώνεται: «Ταίς της αχράντου σου Μητρός πρεσβείαις, Χριστέ ο Θεός, και πάντων των απ’ αιώνος Αγίων σου, ελέησον και σώσον ημάς, ως μόνος αγαθός και φιλάνθρωπος. Αμήν».
Μήπως η κατάληξη μας φαίνεται κάπως εκτός θέματος; Πως γίνεται να κατακλείει η Κυρία Θεοτόκος το Συναξάριον, χωρίς να αναφέρεται; Η μήπως αναφέρεται; Αν και η απάντηση είναι απλή και εμφανής, η σημερινή τακτική την αποκρύπτει από το βλέμμα του αναγνώστη, συνεπώς και από τα ώτα των εκκλησιαζομένων.
Στα μικρά γράμματα των Συναξαρίων που παρεμβάλλονται μεταξύ των στίχων και της κατακλείδας, εκεί δηλαδή όπου καταγράφονται τα πραγματικά Συναξάρια, οι βίοι, τα θαύματα, ο καθορισμός των εορτών, τα ιστορικά γεγονότα που συνετέλεσαν στις εορτές κ.λπ., ευρίσκονται συχνά απαντήσεις σε ερωτήματα, τα οποία δημιουργούνται από την περιγραφική, την προβληματική, πολλές φορές και βιαστική ανάγνωση του Συναξαρίου της ημέρας. Ιδιαιτέρως δε όταν υπάρχουν και πολλοί άγιοι, τότε δημιουργείται και επιπλέον άγχος, μήπως «καθυστερήσουμε»… Φεύ!
Στην τελευταία παράγραφο, λοιπόν, των μικρών γραμμάτων του Συναξαρίου των Αγίων Πάντων διαβάζουμε: «Ιστέον δε, ως άπαντα νυν εορτάζομεν, όσα αγαθοδότως ηγίασε το Πνεύμα το Άγιον». Να, ο λόγος, για τον οποίο εθέσπισε η Εκκλησία την εορτή των Αγίων Πάντων την συγκεκριμένη ημέρα, την πρώτη Κυριακή μετά την Πεντηκοστή! Εορτάζουμε «όσα αγαθοδότως ηγίασε το Πνεύμα το Άγιον». Συνδέεται δηλαδή με την Πεντηκοστή. Είναι άμεσο αποτέλεσμα των Χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος.
Η παράγραφος συνεχίζει: «Λέγω δη τους υψηλοτάτους και αγιαστικούς νόας, τα εννέα δηλαδή τάγματα· τους Προπάτορας και Πατριάρχας· τους Προφήτας, και τους ιερούς Αποστόλους· τους Μάρτυρας, και τους Ιεράρχας· τους Ιερομάρτυρας και Οσιομάρτυρας· τους Οσίους, και Δικαίους, και απάσας των αγίων Γυναικών χορείας, και τους άλλους άπαντας ανωνύμους Αγίους· μεθ’ ων έστωσαν και οι επιγενησόμενοι». Με την τελευταία φράση, η Εκκλησία προνοεί, ώστε να περιλαμβάνονται στην εν λόγω εορτή και οι μεταγενέστεροι των αναφερομένων Άγιοι!
Καταλήγει δε η παράγραφος ως εξής: «Προ δε πάντων, και εν πάσι, και μετά πάντων, (εορτάζομεν, εννοείται από την αρχή της παραγράφου) την των Αγίων Αγίαν, την υπεραγίαν, και αυτών υπερασυγκρίτως κρείττονα των αγγελικών ταγμάτων, την Κυρίαν ημών και Δέσποιναν Θεοτόκον, Μαρίαν, την αειπάρθενον».
Τέλος, έρχεται η κατακλείδα: «Ταίς της αχράντου σου Μητρός πρεσβείαις…» για να ολοκληρώσει την προαναφερθείσα παράγραφο και εν συνόλω το Συναξάριον.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Η αναφορά της Κυρίας Θεοτόκου στην καταληκτική φράση του Συναξαρίου των Αγίων Πάντων δεν είναι άσχετη, όπως θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς η να αναρωτιέται γιατί υπάρχει εκεί.
Ωστόσο, την συγκεκριμένη ημέρα η περιγραφική αναφορά του Συναξαρίου (μόνο πρώτη φράση, στίχοι, κατάληξη), δημιουργεί πρόβλημα στην κατανόηση του λόγου από τους ακροωμένους.
Συνεπώς, την Κυριακή των Αγίων Πάντων, μετά την ανάγνωση των στίχων η –για τη διατήρηση της συνήθους δομής προτιμητέον– μετά την αναφορά «…Αγίων πάντων Εορτήν εορτάζομεν» επιβάλλεται να αναγνωσθεί η τελευταία παράγραφος των μικρών γραμμάτων «Ιστέον δε, ως άπαντα νυν εορτάζομεν…» έως τέλους.
Εάν έχουν αναγνωσθεί οι στίχοι, προχωρούμε στην καταληκτήρια φράση· εάν δεν έχουν αναγνωσθεί οι στίχοι, επιστρέφουμε στην αναγνωσή τους και ακολούθως κατακλείουμε
«Ταίς της αχράντου σου Μητρός πρεσβείαις […] αγαθός και φιλάνθρωπος. Αμήν».
Χωρίς να προστίθεται ουσιαστική καθυστέρηση στην ακολουθία, με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται:
α) η ακρόαση και επίγνωση περί την Εορτή από τον απλό πιστό, ο οποίος συχνά δεν γνωρίζει επακριβώς τι η ποιος εορτάζει,
β) η ομαλή και χωρίς συντακτικά και εννοιολογικά προβλήματα συνέχεια του Συναξαρίου, για τους «εν επιγνώσει υμνούντας» το Άγιον όνομα του Κυρίου.
Με βάση τα ανωτέρω είτε οι ψάλτες είτε οι ιερείς ας φροντίσουν την ανάγνωση του Συναξαρίου των Αγίων Πάντων κατά την προαναφερθείσα Τάξη.
Εν κατακλείδι, να σημειωθεί ότι η εορτή «προ πάντων, και εν πάσι, και μετά πάντων» της Κυρίας Θεοτόκου, είναι ακριβώς ο λόγος για τον οποίο τα Τυπικά ορίζουν την Κυριακή των Αγίων Πάντων (και μόνο κατ’ αυτήν –αλλά αυτό είναι άλλο ζήτημα), Καταβασίες «Ανοίξω το στόμα μου».
