«Του Αγίου Πνεύματος, Εσπερινός της Γονυκλισίας»

Πιο κάτω μπορείτε να διαβάσετε τον πρόλογο που έγραψε ο Ιερομόναχος Φιλήμων της Ιεράς Μονής Σταυρονικήτα Αγίου Όρους στην σχετικά πρόσφατη έκδοση της ακολουθίας, «Του Αγίου Πνεύματος, Εσπερινός της Γονυκλισίας» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλακάτι.

Το βιβλίο περιλαμβάνει ως επίμετρο μία από τις ευχές της «Γονυκλισίας» μεταγραμμένη στη νεοελληνική.

Η επιμέλεια της ακολουθίας έγινε από τον Ιερομόναχο Φιλήμωνα, ενώ η ιδιαίτερα επιμελημένη έκδοση  από τον Θεόδωρο Παντούλα.

Αν μπορώ να χρησιμοποιήσω μια εικόνα, είναι αυτή του πανιού ενός ιστιοφόρου πλοίου. Από όλα τα μέρη του πλοίου, το πανί είναι το πιο αδύναμο και όμως όταν φουσκώσει από τον άνεμο – η λέξη «άνεμος» στις αρχαίες γλώσσες είναι η ίδια με την αγγλική λέξη «spirit», την ελληνική «πνεύμα» – μπορεί να μεταφέρει τη βαριά κατασκευή του πλοίου στο λιμάνι του.
Anthony Bloom, Μητροπ. Σουρόζ, Ομιλία στην εορτή του αγ. Πνεύματος

Η επιφοίτηση του αγίου Πνεύματος στους αποστόλους του Χριστού, αποτελεί το τέλος και το επιστέγασμα όλου του έργου της σωτηρίας μας. Όλο το έργο του Χριστού, η γέννηση, η διδασκαλία, το πάθος, η ανάσταση και η ανάληψη απέβλεπαν σ’ αυτό: στην έλευση του αγίου Πνεύματος στον κόσμο και την αναγέννηση του ανθρώπου.

Το γεγονός της επιφοίτησης του αγίου Πνεύματος μας το περιγράφουν οι Πράξεις των Αποστόλων, αναφέροντας ότι «όταν έφτασε η ημέρα της πεντηκοστής, ήταν όλοι μαζί συγκεντρωμένοι με ομοψυχία στο ίδιο μέρος. Ξαφνικά ήρθε από τον ουρανό μια βουή σαν να φυσούσε δυνατός άνεμος, και γέμισε όλο το σπίτι όπου έμεναν. Και τους παρουσιάστηκαν γλώσσες σαν φλόγες φωτιάς, που μοιράστηκαν και κάθισαν στον καθένα απ’ αυτούς. Όλοι τότε πλημμύρισαν από Πνεύμα άγιο και άρχισαν να μιλούν σε άλλες γλώσσες, ανάλογα με την ικανότητα που τους έδινε το Πνεύμα» (2, 1-4).

Το άγιο Πνεύμα είναι η ψυχή και η καρδιά της Εκκλησίας. Από αυτό πηγάζουν τα χαρίσματα, οι θεσμοί, η πίστη και η θεολογία της. Από αυτό πηγάζουν οι υπερφυσικές ενέργειες των μυστηρίων, που τροφοδοτούν και ζωογονούν και αγιάζουν το σώμα της. Το γεγονός αυτό υπογραμμίζει ο υμνογράφος που ψάλλει στον Εσπερινό της Πεντηκοστής: «Πάντα χορηγεί το Πνεύμα το άγιον· βρύει προφητείας, ιερέας τελειοί, αγραμμάτους σοφίαν εδίδαξεν, αλιείς θεολόγους ανέδειξεν, όλον συγκροτεί τον θεσμόν της Εκκλησίας.» Αλλά και ο Μέγας Βασίλειος στην ευχή της θείας Λειτουργίας του που αναφέρει ότι το άγιο Πνεύμα είναι «το χάρισμα της υιοθεσίας, ο αρραβώνας της μελλούσης κληρονομίας, η απαρχή των αιωνίων αγαθών, η ζωοποιός δύναμη, η πηγή του αγιασμού». Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, σε κάθε προσευχή αρχίζουμε με την επίκληση προς το άγιο Πνεύμα, λέγοντας: «Βασιλεύ ουράνιε, Παράκλητε… ο θησαυρός των αγαθών και ζωής χορηγός».

Ο απόστολος Παύλος μιλώντας για τους καρπούς του αγίου Πνεύματος, γράφει ότι «ο καρπός του Πνεύματος είναι η αγάπη, η χαρά, η ειρήνη, η μακροθυμία, η καλοσύνη, η αγαθότητα, η πίστη, η πραότητα, η εγκράτεια» (Γαλ 5, 22-23). Αναφέρει σχετικά ο άγιος Σεραφείμ του Σαρώφ ότι «όταν το Πνεύμα του Θεού κατέρχεται σ’ έναν άνθρωπο και τον επισκιάζει με την πληρότητα της έκχυσής του, τότε η ψυχή του ξεχειλίζει από μια χαρά απερίγραπτη, γιατί το άγιο Πνεύμα χαροποιεί ό,τι αγγίζει». 

Αυτό βίωνε ο άγιος Σεραφείμ απ’ αυτόν εδώ τον κόσμο, και τον έκανε ικανό να αγάλλεται αληθινά με το κάθε δέντρο και ζώο, αλλά και να χαίρεται με τον κάθε άνθρωπο που τον πλησίαζε αποκαλώντας τον «χαρά μου». Επίσης και ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης, έχοντας την ίδια εμπειρία του αγίου Πνεύματος, περιέγραφε τα σημεία της χάριτος, λέγοντας ότι «το άγιο Πνεύμα είναι αγάπη, ειρήνη, γλυκύτητα και διδάσκει την αγάπη για τον Θεό και τον πλησίον». Αυτοί λοιπόν είναι οι καρποί του αγίου Πνεύματος, ο σκοπός κάθε υγιούς πνευματικής προσπάθειας, ο δρόμος προς την αγιότητα.

Εύχομαι το άγιο Πνεύμα που κατήλθε την ημέρα της Πεντηκοστής στους αποστόλους, αλλά και στον καθένα μας με την Βάπτιση και χρίση με το άγιο Μύρο, να κατοικεί μονίμως στο βάθος της καρδιάς μας και να φωνάζει προς τον Θεό «Αββά. Πατέρα μου» (Ρωμ 8,15: Γαλ 4.6).

Ιερομ. Φιλήμων Ι. Μ. Σταυρονικήτα, Άγιον Όρος,

2023