Άγιος Αθανάσιος Πάριος, Για τον Άγιο Μάρκο Ευγενικό και τον Ιωάννη Ευγενικό

Άγιος Μάρκος Ευγενικός.

(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)

Καταγωγή και παιδεία Μάρκου και Ιωάννη Ευγενικού

Λοιπόν, για να αρχίσω απ’ όπου αρχίζει κανείς συνήθως, η πατρίδα αυτού του θείου άνδρα [του Αγίου Μάρκου του Ευγενικού, ήταν η πάλαι ποτέ και τώρα βασίλισσα των πόλεων, η Κωνσταντινούπολη, η κάποτε ως μητέρα Σάρα, αγαθή και πολυαγαπημένη που τώρα μεταστράφηκε σε Άγαρ, σε βάρβαρη, μισητή κι επαχθή μητριά.

Ποιοι ήταν όμως οι γονείς του και με τι καταγίνονταν, αυτό δεν είναι φανερό από την ιστορία, για την προαναφερόμενη αιτία, είναι ωστόσο ομολογούμενο, ότι και χριστιανοί Ορθόδοξοι ήταν ως προς τη θρησκεία κι ακόμα λαμπροί στο βίο τους, πράγμα που συμπεραίνεται, όχι μόνο από την επωνυμία που είχαν «Ευγενικοί» (γιατί ευγενικοί επονομάζονταν κατεξοχήν οι γενάρχες και πρόγονοι του Μάρκου), αλλά πολύ περισσότερο μπορούμε να το σκεφτούμε κι από την ευγενέστατη αγωγή κι ανατροφή των παιδιών τους.

Επειδή, αν η παιδεία σύμφωνα με τα λόγια του σοφού, κι όπως μας το δείχνει ή καθημερινή πρακτική, χρειάζεται μεγάλες δαπάνες, κι η κατάσταση των φτωχών δεν επιτρέπει να προχωρούν σε μεγάλα και μακροχρόνια μαθήματα, είναι φανερό πως οι γονείς του δεν ήταν άνθρωποι άσημοι κι ευτελείς, αλλά περιφανείς και λαμπροί κατά το βίο τους.

Έτσι τόσο ο ιερός Μάρκος, όσο κι ένας άλλος αδελφός του με το όνομα Ιωάννης, δεν υπήρξαν άνθρωποι μέτριας παιδείας. Ήταν θαυμαστοί ανάμεσα στους πρώτους της τότε εποχής, αυτοί δεν κατείχαν παρακατιανή θέση σε κάθε είδος μάθησης.

Εκείνη την εποχή, η βασιλεία των Ρωμαίων1 έπνεε τα λοίσθια, αλλά και τα πράγματα βρίσκονταν σ’ απόλυτη αναστάτωση. Ο φόβος των προφανών κινδύνων τους περικύκλωνε όλους από παντού.

Παρόλα αυτά όμως, το φιλομαθέστατο γένος μας, δεν έπασχε τότε ούτε από τόση αδιαφορία προς τη μάθηση, ούτε στερούνταν τόσο απ’ άντρες επιστήμονες, όπως σήμερα. Γιατί τότε άκμαζαν οι Χρυσολωράδες, οι Γεμιστοί, οι Σχολάριοι, οι Βρυέννιοι, οι Θεόδωροι Γαζήδες, οι Αγαλλιανοί κι άλλοι πολλοί.

Τότε λοιπόν κι αυτοί οι Ευγενικοί, δυάδα εννοώ ο Μάρκος κι ο Ιωάννης, εξισώνονταν με άλλους κι είχαν τα πρωτεία ανάμεσα στους πρώτους κι υπερείχαν απ’ άλλους πάνω του μετρίου κι αναγνωρίζονταν κι ανακηρύσσονταν ανώτεροι φιλόσοφοι κι επιστήμονες. Και για το ότι λέω την αλήθεια για τη σοφία του θείου Μάρκου, το μαρτυρούν κι οι δικοί του λόγοι κι οι αγώνες αλλά και το γεγονός ότι πολλοί συγγραφείς τον θαυμάζουν υπέρ του δέοντος.

Ο Ιωάννης ο Ευγενικός δε, ομολογείται τόσο μορφωμένος ώστε έλαβε και την επωνυμία «ο φιλόσοφος», καλούμενος κι αναγνωριζόμενος έτσι κατεξοχήν, όπως μαρτυρούν και πολλές ευχές του προς τον Θεό, που φέρουν την επιγραφή του «Ιωάννη του φιλόσοφου κι Ευγενικού». Κι ακόμα περισσότερο φανερώνει τη σοφία του, η ευστοχότατη κι επιδέξια αντίρρηση του στον ψευδώνυμο όρο του Φλωρεντινού συνεδρίου, που βρίσκεται στον Τόμο της Καταλλαγής2.

Ασκητική παιδεία Μάρκου και Ιωάννου

Συνεπάγεται λοιπόν, κατά ότι οι τόσο λαμπροί και περιφανείς στη σοφία, προέρχονταν κι από λαμπρούς και περιφανείς γεννήτορες, που είχαν τη δυνατότητα να επιδίδονται σε δαπάνες τόσο πολλές κι αναγκαίες, όσες απαιτούσε κι ο μεγάλος όγκος αυτού του μέγιστου εμπορίου, δηλαδή της μάθησης. Αλλά σε τι συμβάλλει να ξέρουμε, ότι εκείνοι δεν ήταν άνθρωποι χαμηλής τάξης και φτωχοί, αλλά ευγενείς και πλούσιοι; Και βέβαια συμβάλλει τα μέγιστα, στον έπαινο λέω εγώ.

Επειδή δεν είναι το ίδιο να είναι κάποιος εξασκημένος στη σκληρή και ταπεινή φτωχή ζωή, με κάποιον που γεννήθηκε μέσα στις πλουσιοπάροχες απολαύσεις κι έπειτα να τις αποστρέφεται με τη θέληση του και να προτιμά τις κακοπάθειες της επίπονης ασκητικής ζωής, για χάρη της αιώνιας. Ενώ λοιπόν αυτοί οι καλοί άνθρωποι προήλθαν από τέτοιους γονείς, ωστόσο, αυτοί οι μακάριοι, απαρνήθηκαν τα πάντα, και το γένος τους και τον πλούτο και τις τρυφές και τις ηδονές και τις τιμές και δόξες από τους βασιλιάδες, στις οποίες τους καλούσε κι η λαμπρότητα του γένους τους κι η αξιοσύνη της μεγάλης τους προκοπής και σοφίας.

Και τίποτα απ’ αυτά δεν μπόρεσε να χαμηλώσει τον υψηλό λογισμό της ψυχής τους. Αλλά κατά τον θείο Απόστολο όλα αυτά «τα θεώρησαν σκουπίδια, για να κερδίσουν μόνο το Χριστό». Γι’ αυτό κι απαρνήθηκαν τον κόσμο και τα εγκόσμια και προτίμησαν με μεγάλη προθυμία, να σταυρώσουν τη σάρκα και τα πάθη και τις επιθυμίες της, με τους αγώνες του άγιου κι αγγελικού σχήματος, το οποίο πράγματι το κατόρθωσαν θαυμάσια.

1. Ο άγιος Αθανάσιος χρησιμοποιεί την πραγματική ιστορική ονομασία, «βασιλεία των Ρωμαίων» και όχι όπως εμείς την αποκαλούμε «Βυζαντινή αυτοκρατορία», μιμούμενοι την Δυτική ακαδημαϊκή επιστήμη. Όταν αναφέρει την λέξη «Βυζάντιο» εννοεί την «Πόλη» ή «Κωνσταντινούπολη», χρησιμοποιεί δηλαδή την λέξη «Βυζάντιο» που είναι το αρχαιοελληνικό, ή ελληνιστικό, ή πρωτορωμαϊκό όνομα της Πόλης.

2. Έχοντας τον σύντομο βίο του και την ακολουθία του Αγίου Μάρκου γνωρίζουμε μερικά πράγματα για την οικογένεια του και τις σπουδές των Ευγενικών. Ο άγιος Αθανάσιος Πάριος αν και δεν μπόρεσε να βρει τότε τις χειρόγραφες αυτές πληροφορίες, τα συμπεράσματα του όμως είναι πράγματι εύστοχα. Στο τέλος του βιβλίου, παραθέτουμε της πληροφορίες που μας δίνει το μικρό συναξάρι για τον άγιο Μάρκο.

Απόσπασμα από το βιβλίο ο «Άγιος Μάρκος ο Ευγενικός, Η δράση και το εγκώμιό του», γραμμένα από  τον Άγιο Αθανάσιο τον Πάριο, των εκδόσεων Νέστωρ Δ.Π. Μετάφραση Ελένη Βασιλάκη,