Ο Ύμνος της Αγάπης (Α΄Κορινθ. 13, 1-13)

Δεν υπάρχει κάτι ανώτερο από την αγάπη εκτός από τον Θεό αλλά και ο Θεός είναι Αγάπη[1]. Την ουσία του Θεού είναι αδύνατο να την γνωρίσουμε, όμως τις ενέργειές του μπορούμε. Η πιο ουσιαστική όμως ενέργεια του Θεού είναι η αγάπη. Η αγάπη είναι κάτι παραπάνω από τον έρωτα. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι ο Έρωτας ήταν θεός που συνέχει τα πάντα, ότι δηλαδή ήταν η συνεκτική δύναμη όλης της φύσης, φυτικής και ζωικής. Η αγάπη όμως του Θεού είναι η αιτία της  δημιουργίας και της πρόνοιας  των πάντων. Ο Έρωτας είναι ένα αμοιβαίο συναίσθημα, μια αμοιβαία έλξη, ενώ η αγάπη είναι μια ανιδιοτελής προσφορά πέρα από συμφεροντολογικά κριτήρια. Κάθε αγάπη είναι απόρροια της αγάπης του  Θεού σε μικρό ή σε μεγάλο βαθμό. Η αγάπη του Θεού είναι απέραντη και ανεξάντλητη αλλά για να την προσελκύσουμε πρέπει να παρουσιάσουμε δείγματα αγάπης και αφοσίωσης στον Θεό, δηλαδή να  « ἀγαπήσῃς Κύριον τὸν Θεόν σου ἐξ ὅλης τῆς καρδίας σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς διανοίας σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος σου. αὕτη πρώτη ἐντολή.  12.31 καὶ δευτέρα ὁμοία, αὕτη· ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς ἑαυτόν. μείζων τούτων ἄλλη ἐντολὴ οὐκ ἔστι».  (Μαρκ 12. 30-31.

          Για την αγάπη του Θεού είπε και έγραψε πολλά ο ευαγγελιστής της αγάπης, ο Ιωάννης, ο μαθητής του Χριστού. Όμως τον ύμνο της αγάπης τον έπλεξε ο απόστολος της αγάπης, ο Παύλος, ο οποίος κήρυξε τον Θεό της αγάπης σε όλον το τότε γνωστό κόσμο. Ας τον δούμε.

13.1 ᾽Εὰν ταῖς γλώσσαις τῶν ἀνθρώπων λαλῶ καὶ τῶν ἀγγέλων, ἀγάπην δὲ μὴ ἔχω, γέγονα χαλκὸς ἠχῶν ἢ κύμβαλον ἀλαλάζον.

Σχόλιο

          Ο απόστολος Παύλος τονίζει ότι πέρα από την γλωσσική ικανότητα των ανθρώπων και των αγγέλων πρέπει να υπάρχει η αγάπη, δηλαδή αυτά που λέμε σε οποιαδήποτε γλώσσα ακόμη και την αγγελική να εκπορεύονται από το αίσθημα της αγάπης. Τότε συγκινεί, τότε ζεσταίνει, τότε παρηγορεί, τότε συμβουλεύει και νουθετεί με κατανόηση  και αποτελεσματικότητα. Η αγάπη δεν είναι εκκωφαντική, όπως τα χάλκινα όργανα και τα χάλκινα αντικείμενα, ούτε όπως τα «ταμπούρλα» αλλά δρα ήσυχα, ήρεμα και αποτελεσματικά. Η εκδήλωση της αγάπης πρέπει να γίνεται τόσο σιωπηλά, τόσο κρυφά ώστε  «σοῦ δὲ ποιοῦντος ἐλεημοσύνην μὴ γνώτω ἡ ἀριστερά σου τί ποιεῖ ἡ δεξιά σου, 6.4 ὅπως ᾖ σου ἡ ἐλεημοσύνη ἐν τῷ κρυπτῷ· καὶ ὁ πατήρ σου ὁ βλέπων ἐν τῷ κρυπτῷ [αὐτὸς] ἀποδώσει σοι» (Μαρκ. 6,3-5)

13.2 καὶ ἐὰν ἔχω προφητείαν καὶ εἰδῶ τὰ μυστήρια πάντα καὶ πᾶσαν τὴν γνῶσιν, κἂν ἔχω πᾶσαν τὴν πίστιν ὥστε ὄρη μεθιστάναι, ἀγάπην δὲ μὴ ἔχω, οὐθέν εἰμι.

Σχόλιο

          Υπάρχει μια κλιμάκωση από τα  σημαντικά έως τα πιο σημαντικά: προφητεία, μυστήρια, γνώση ακόμη και πίστη. Πολύ σημαντικά ήταν: η προφητεία και τα μυστήρια για τους Ισραηλίτες, η γνώση για τους Έλληνες και η πίστη για τους χριστιανούς.  Όλα αυτά δεν αξίζουν μπροστά στην αγάπη, διότι από όλα αυτά οι ωφέλειες φυσικά είναι σημαντικές γι’  αυτόν τον κόσμο αλλά δεν σε ωφελεί για τον άλλο κόσμο, διότι το κριτήριο της αιωνιότητας είναι η αγάπη. Με αυτήν θα γίνει η τελική κρίση.

13.3 κἂν ψωμίσω πάντα τὰ ὑπάρχοντά μου, καὶ ἐὰν παραδῶ τὸ σῶμά μου ἵνα καυχήσωμαι, ἀγάπην δὲ μὴ ἔχω, οὐδὲν ὠφελοῦμαι.

Σχόλιο

          Η άποψη αυτή μας σκανδαλίζει, διότι εμείς ξέρουμε ότι οι περισσότεροι άγιοι πουλούσαν την περιουσία τους και την μοίραζαν στους φτωχούς, ενώ άλλοι παραδίδονταν στη φωτιά, επειδή ήταν χριστιανοί. Τί λοιπόν περισσότερο μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος για να σωθεί;  Η απάντηση είναι απλή: Να αγαπήσει τον Θεό με όλη του την ψυχή. Πολλοί κάνουν δωρεές και μάλιστα μεγάλες, πολλοί, κυρίως Ισλαμιστές, ζώνονται εκρηκτικά και σκοτώνουν και   σκοτώνονται και οι ίδιοι, για να γίνουν μάρτυρες και να πάνε στον «παράδεισο». Και το λεπτό σημείο είναι η καύχηση, μια καύχηση Φαρισαϊκή, που οδηγεί στην καταδίκη σε αντίθεση με την μετάνοια, που οδηγεί στην δικαίωση. Οι άγιοι που πουλούνε τις περιουσίες τους και οι άλλοι που καίγονται στη φωτιά, το κάνουν αυτό από αγάπη πρώτα προς στον Θεό και ύστερα προς τους ανθρώπους. Μια τέτοια αγάπη δεν φέρνει την καταδίκη αλλά την δικαίωση.

13.4 ῾Η ἀγάπη μακροθυμεῖ, χρηστεύεται, ἡ ἀγάπη οὐ ζηλοῖ, οὐ περπερεύεται, οὐ φυσιοῦται,

Σχόλιο

          Εδώ περιγράφονται τα χαρακτηριστικά της κατά Θεόν αγάπης, που είναι η μακροθυμία και ευσπλαχνία,  το χρηστό και τίμιο ήθος, η έλλειψη ζήλειας και φθόνου, καύχησης και αλαζονείας. Τα πρώτα είναι θετικά και ευκταία στοιχεία, τα δεύτερα αρνητικά και απευκταία. Η μακροθυμία και η «χρηστότης» είναι χαρακτηριστικές ενέργειες του Θεού και μόνο αυτός μπορεί να τις χαρίσει στον άνθρωπο, για να ζει μια ομαλή κοινωνική συμβίωση, ενώ η ζήλεια, ο φθόνος, η αλαζονεία είναι χαρακτηριστικά του Εωσφόρου, με τα οποία παγιδεύει τον άνθρωπο, τον πλανά και τον οδηγεί στην καταστροφή, αφού σπέρνει την διχόνοια ανάμεσα στους ανθρώπους.

13.5 οὐκ ἀσχημονεῖ, οὐ ζητεῖ τὰ ἑαυτῆς, οὐ παροξύνεται, οὐ λογίζεται τὸ κακόν,

Σχόλιο

          Η αγάπη είναι το αντίδοτο φάρμακο για την εξάλειψη της κακής συμπεριφοράς του ανθρώπου μέσα στην κοινωνία. Οι άσχημες κουβέντες, οι εγωιστικές διεκδικήσεις, οι θυμοί και οι παροξυσμοί, οι ολέθριες κακοβουλίες είναι τα στοιχεία εκείνα που διασπούν την συνοχή της κοινωνίας και κάνουν τον βίο «αβίωτο».  Όλοι οι καυγάδες, οι φιλονικίες, οι χωρισμοί, οι διαμάχες προέρχονται από τους ανθρώπους αυτούς που έχουν αυτές τις συμπεριφορές. Ο άνθρωπος που δεν έχει αυτές τις κακές συμπεριφορές είναι το συνδετικό στοιχείο της κοινωνίας, είναι το άλας της γης, είναι η ομορφιά της ζωής. Για να είναι ένας άνθρωπος τέτοιος, πρέπει να έχει αγάπη πρώτα για τον Θεό και ύστερα για τους ανθρώπους.

13.6 οὐ χαίρει ἐπὶ τῇ ἀδικίᾳ, συγχαίρει δὲ τῇ ἀληθείᾳ·

Σχόλιο

          Ο άνθρωπος που πέφτει στην αδικία προσελκύει την συμπάθεια των ανθρώπων και αυτό είναι φυσιολογικό. Από την συμπάθεια όμως μέχρι την χαρά για τον άλλο υπάρχει απόσταση, γιατί στην πρώτη περίπτωση ο άνθρωπος αισθάνεται υπεροχή  και λυπάται τον αναξιοπαθούντα. Ο άνθρωπος όμως που χαίρεται με την χαρά του άλλου δείχνει ταπείνωση, κατανόηση. Χαίρεται σαν να είναι δική του η χαρά. Το να χαίρεται κανείς με το κακό που βρίσκει τον άλλο, αυτό λέγεται χαιρεκακία και τέτοια δεν έχει ο άνθρωπος που αγαπά πραγματικά τον συνάνθρωπό του.

          Από την άλλη η αλήθεια εύκολα καταπατάται, σκόπιμα κρύβεται και η δικαίωση συχνά αργεί πολύ να έρθει. Όταν χαίρεται κανείς με την επικράτηση της αλήθειας, δείχνει ότι αγαπά την αλήθεια, προτιμά το δίκιο στη ζωή του και αισθάνεται και ο ίδιος δικαιωμένος, εφόσον φυσικά διαθέτει αγάπη γι’ αυτόν που συκοφαντήθηκε άδικα και δικαιώθηκε με την επικράτηση της αλήθειας.

13.7 πάντα στέγει, πάντα πιστεύει, πάντα ἐλπίζει, πάντα ὑπομένει.

Σχόλιο

          Το να σκεπάζει και να δικαιολογεί κανείς αυτούς που από αδυναμία πέφτουν σε παραπτώματα είναι χαρακτηριστικό της Παναγίας μας και γι’  αυτό στις προσευχές μας  την παρακαλούμε ως εξής:  «Σκέπε, φρούρει, φύλαττε τους ελπίζοντας εις σε». Εκείνος όμως που σκεπάζει όλους με την αγάπη του είναι ο Χριστός, στον οποίο με ευγνωμοσύνη ψάλλουμε: «εκάλυψε ουρανούς η αρετή σου Χριστέ» και γι’  αυτό πάνω από τους ανθρώπους υπάρχει αυτή η σκέπη προστασίας του Χριστού κι’  έτσι οι πιστοί αισθάνονται πλήρη ασφάλεια.

          Αυτός που αγαπά τον Θεό έχει πίστη, ελπίδα, υπομονή και εμπιστοσύνη στον Θεό της αγάπης. Τίποτα δεν τον λοξοδρομεί από την πίστη του, τίποτα δεν τον απελπίζει, τίποτα δεν τον λυγίζει. Είναι δυνατός «εν τω ενδυναμούντι Χριστώ», από όπου και αντλεί την δύναμή του.

13.8 ῾Η ἀγάπη οὐδέποτε πίπτει. εἴτε δὲ προφητεῖαι, καταργηθήσονται· εἴτε γλῶσσαι, παύσονται· εἴτε γνῶσις, καταργηθήσεται. 

Σχόλιο

          Εδώ τονίζεται η αντοχή της αγάπης εις τους αιώνες. Γίνεται σύγκριση ανάμεσα στην αγάπη και τις προφητείες, που κάποτε θα καταργηθούν, τις γλώσσες που κάποτε θα πάψουν να μιλιούνται και την γνώση που κάποτε θα ξεπεραστεί, διότι η γνώση της επιστήμης εξελίσσεται και ποτέ δεν μένει στάσιμη. Τί είναι λοιπόν εκείνο το στοιχείο που κάνει την αγάπη αιώνια; Η αγάπη είναι θεϊκό δώρο και σαν θεϊκό δώρο που είναι δεν μπορεί να καταργηθεί, να ξεπεραστεί, να αχρηστευτεί. Η αγάπη θα μας δώσει το εισιτήριο, για να μπούμε στην βασιλεία των ουρανών. Είναι το κλειδί του Παραδείσου. Είναι το κριτήριο της γνησιότητας των πιστών προς τον Κύριο. Όχι μόνο δεν μπορεί να καταργηθεί αλλά έχει την δύναμη να καταργεί το κακό, να διαλύει το σκοτάδι και να φέρνει τον φωτισμό.

  13.13 νυνὶ δὲ μένει πίστις, ἐλπίς, ἀγάπη, τὰ τρία ταῦτα· μείζων δὲ τούτων ἡ ἀγάπη.

Σχόλιο

          Κάνοντας σύγκριση ανάμεσα στην πίστη και την ελπίδα η αγάπη υπερτερεί, διότι έχει απεριόριστη δύναμη. Καλή η πίστη, χωρίς πίστη στον Θεό δεν μπορούμε να ονομαστούμε πιστοί, χωρίς ελπίδα για τα ουράνια αγαθά θα ήταν μάταιος ο αγώνας εδώ κάτω στη γη. Επομένως και η πίστη και η ελπίδα έχουν την αξία τους. Όμως μεγαλύτερη αξία έχει η αγάπη. Αυτό το συμπέρασμα βγαίνει από όλον αυτόν τον ύμνο της αγάπης που έπλεξε ο απόστολος Παύλος. Η πίστη και η ελπίδα είναι ανθρώπινα επιτεύγματα, αφορούν τον ίδιο τον άνθρωπο και την στάση του απέναντι στο Θεό, η αγάπη όμως είναι δώρο του Θεού και μπορεί να κάνει πολλά πράγματα. Είναι το μέσο της θέωσης, διότι, εφόσον ο Θεός είναι αγάπη, για να μοιάσουμε κι εμείς τον Θεό, πρέπει να μας διακατέχει η αγάπη του Θεού. Ο Ντοστογιέφκι είπε ότι «κόλαση είναι το να μην μπορεί κανείς να αγαπά», επομένως όποιος έχει  αγάπη, έχει και τον Θεό μέσα του, πράγμα που αποτελεί η μεγαλύτερη ευτυχία για τον άνθρωπο.

[1] Η μουσική απόδοση του Ύμνου της Αγάπης από τον Πέτρο Γαϊτάνο είναι εξαιρετική.