«2012, Έτος Νικηφόρου Βρεττάκου»

Επέτειος για τα 100 χρόνια από τη γέννησή του

Έναν από τους κορυφαίους εκπροσώπους της νεοελληνικής λογοτεχνίας, τον Νικηφόρο Βρεττάκο τιμά φέτος το Υπουργείο Πολιτισμού ανακηρύσσοντας το 2012 ως «Έτος Νικηφόρου Βρεττάκου» με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννηση του ποιητή.  Τον επίσημο επετειακό εορτασμό έχει αναθέσει το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού στο Εθνικό Κέντρο Βιβλίου. 

Ο Νικηφόρος Βρεττάκος αποτελεί έναν από τους κορυφαίους εκπροσώπους της νεοελληνικής λογοτεχνίας, ο οποίος συνέδεσε τη ζωή και το έργο του με τις πνευματικές, πολιτικές και κοινωνικές αναζητήσεις του ελληνισμού κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα.
Η διαχρονικότητα του έργου του (ποίηση και πεζογραφία, δοκίμιο) είναι δεδομένη καθώς εξακολουθεί να διαβάζεται και να συγκινεί τους αναγνώστες του. Επικεντρώνεται στην ανθρώπινη ύπαρξη γράφοντας για τη συγκίνηση και τα αισθητήρια, την έννοια της ομορφιάς μέσα στη Φύση, τη δύναμη της μνήμης, την ελληνικότητα μέσα από τη γλώσσα, την ουσία του πολιτισμού.  Ο Νικηφόρος Βρεττάκος γεννήθηκε στο χωριό Κροκεές της Λακωνίας. Τα μαθητικά του χρόνια πέρασε στις Κροκεές και το Γύθειο. Από το 1929 έζησε στην Αθήνα ενώ παράλληλα τότε έκανε τα πρώτα του λογοτεχνικά βήματα. Συμμετείχε ενεργά στην Εθνική Αντίσταση. Από το 1946 ως το 1949 εργάστηκε στο περιοδικό Ελεύθερα Γράμματα (αρχικά στη στήλη του βιβλίου, στη συνέχεια ως αρχισυντάκτης, εκδότης και διευθυντής). Ασχολήθηκε επίσης με την πεζογραφία , την κριτική και τη δημοσιογραφία. Το 1967 αυτοεξορίστηκε στην Ελβετία. Προτάθηκε τέσσερις φορές για το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Τιμήθηκε με βαρυσήμαντα βραβεία όπως, μεταξύ άλλων, το Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1940, 1956, 1982), το βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών (1974), το Αριστείο Γραμμάτων από την Ακαδημία Αθηνών (1982). Εκλέχθηκε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (1986) και αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ του Τμήματος Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (1991).

                                  Πρόγραμμα εκδηλώσεων

Το πρόγραμμα των ποικίλλων δράσεων και εκδηλώσεων πραγματοποιείται σε συνεργασία με τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σπάρτης / Αρχείο Νικηφόρου Βρεττάκου, το Μουσείο Μπενάκη, την Εταιρεία Συγγραφέων και τις εκδόσεις Ποταμός.

                   Διεθνές Συνέδριο για τον Νικηφόρο Βρεττάκο

Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου και το Μουσείο Μπενάκη οργανώνουν επιστημονικό συνέδριο αφιερωμένο στο έργο του ποιητή, το οποίο θα πραγματοποιηθεί στις 9-10 Νοεμβρίου του 2012 στο Συνεδριακό κέντρο του Μουσείου Μπενάκη (οδός Πειραιώς 138). Την Οργανωτική Επιτροπή του Συνεδρίου απαρτίζουν ο πρόεδρος Σταύρος Ζουμπουλάκης (εκδότης Νέας Εστίας) και τα μέλη Ελένη Τζανετάκου (Διευθύντρια Κεντρικής Βιβλιοθήκης Σπάρτης) και Δημήτρης Αρβανιτάκης (υπεύθυνος εκδόσεων Μουσείου Μπενάκη).

Με στόχο να ερευνηθούν το καλλιτεχνικό «πιστεύω» του Νικηφόρου Βρεττάκου και η ποιητική του διαδρομή, η ιδιαίτερη φυσιογνωμία του έργου του, οι τρόποι συνομιλίας του με τις διαστάσεις του ιστορικού χρόνου και μάλιστα το καλλιτεχνικό εξαγόμενο από τη συνάντηση της ποιητικής με την ιδεολογία, έχουν προσκληθεί περισσότεροι από 20 διακεκριμένοι μελετητές του έργου του. Θα ακολουθήσει έκδοση των πρακτικών του συνεδρίου η οποία θα περιλαμβάνει τις εισηγήσεις των πανεπιστημιακών, συγγραφέων και μεταφραστών του έργου του από την Ελλάδα και το εξωτερικό που θα αφορούν σε τρεις θεματικές: Μαρτυρίες για τον Νικηφόρο Βρεττάκο, Ο κόσμος του λογοτεχνικού έργου του Βρεττάκου, Η συνάντηση της λογοτεχνίας με την ιστορία και την ιδεολογία.   Στο πλαίσιο του συνεδρίου θα προβληθεί και η ταινία της σκηνοθέτιδας, μεταφράστριας και συγγραφέως Αθανασίας Δρακοπούλου για τη ζωή και το έργο του ποιητή «Περιουσιακά στοιχεία».

                                Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

Η καθιερωμένη ποιητική καμπάνια στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, που οργανώνει κάθε χρόνο το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου για την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης (21 Μαρτίου), είναι φέτος αφιερωμένη στον Ν. Βρεττάκο: καλαίσθητες αφίσες με στίχους του θα προβληθούν στις οθόνες των σταθμών του ΜΕΤΡΟ και του ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ καθώς και στις εσωτερικές οθόνες του ΤΡΑΜ φέρνοντας σε άμεση επαφή το κοινό με χαρακτηριστικά δείγματα από το έργο του.

ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΟΙ ΣΤΙΧΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΜΠΑΝΙΑ ΠΟΙΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΙΒΛΙΟΥ

1. 1.        

…Κοιτάχτε αὐτὴ τὴ θάλασσα, ποὺ δίχως

ἀχτὴ λαμποκοπᾶ˙ κι αὐτοῦ τοῦ δέντρου

τὸ λύγισμα˙ μὲ πόση ἐμπιστοσύνη

δὲν κρέμεται στον ἄνεμο! Κοιτάχτε

τὰ ράμφη τῶν πουλιῶν ποὺ ἀκινητοῦνε

τὸ μεσημέρι, τοὺς σχισμένους βράχους…

ΠΡΟΣΚΛΗΤΗΡΙΟ

 

1. 2.        

…Καλοκαίρι, μὴν πίστεψες πὼς δὲ συλλογιέμαι!

Ἡ σκέψη μου εἶναι ὰγάπη κι ἡ ἀγάπη μου σκέψη.

[…]

Τραγουδῶ σὰν πουλὶ στ’ ἀκρινότερο δέντρο τοῦ κόσμου:

Ἀγαπῶ, ἄρα ὑπάρχω.

ΤΟ ΜΕΣΟΥΡΑΝΗΜΑ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ

 

1. 3.         

Ὅ,τι καλύτερο ἄκουσα στὸν κόσμο αὐτό δὲν ἤταν

παρὰ τὰ δάκρυα τῶν ἁπλῶν ἀνθρώπων κ’ ἡ σιωπή.

Ἀκοῦστε τὸ παλλόμενο πρωινό χαμόγελό μου!

Εἶμαι μιὰ τόσο φλύαρη ψυχή! Ὦ, μὴ μοῦ λέτε

πὼς δὲ μιλῶ. Οὒτε στιγμὴ δὲ σταματᾶ ἡ φωνή μου.

Η ΣΙΩΠΗ ΜΟΥ

 

1. 4.        

Ἄν δὲ μοῦ ‘δινες τὴν ποίηση, Κύριε,

δὲ θὰ ‘χα τίποτα γιὰ νὰ ζήσω.   

Αὐτὰ τὰ χωράφια δὲ θὰ‘ ταν δικά μου.

Ἐνῶ τώρα εὐτύχησα νὰ‘χω μηλιές,

νὰ πετάξουνε κλώνους οἱ πέτρες μου,

νὰ γιομίσουν οἱ φοῦχτες μου ἣλιο,

ἡ ἒρημός μου λαό,

τὰ περιβόλια μου ἀηδόνια.

ΑΝ ΔΕΝ ΜΟΥ ‘ΔΙΝΕΣ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ, ΚΥΡΙΕ

 

1. 5.        

Πάνω στὸ λόφο σοῦ ‘στρωσα πευκοβελόνες

[…]

Κι εἶπα στὸ χρόνο νὰ μὴ σὲ ξυπνήσει.

Ἤ, πιὸ καλά, νὰ σὲ ξυπνήσει ὃσο μποροῦσε ἀργότερα,

γιατὶ πολλὲς φορὲς τὰ πράγματα γίνονται μιὰ φορὰ

κι  ἄς εἶναι οἱ μέρες ὃλες ἲδιες καὶ ὁ ἣλιος αἰώνιος.

ΥΠΝΟΣ

 

1. 6.        

Τ’ ὄνομά σου: ψωμὶ στὸ τραπέζι.

Τ’ ὄνομά σου: νερὸ στὴν πηγή.

Τ’ ὄνομά σου: ἁγιόκλημα ἀναρριχώμενων ἂστρων.

Τ’ ὄνομά σου: παράθυρο ἀνοιγμένο τὴ νύχτα

            στὴν πρώτη τοῦ Μάη.

ΜΕΓΑΛΥΝΑΡΙ

 

 

1. 7.        

Ἒχω τρεῖς κόσμους. Μιὰ θάλασσα, ἕναν

οὐρανό κι ἕναν πράσινο κῆπο: τὰ μάτια σου.

Θὰ μποροῦσα, ἂν τοὺς διάβαινα καὶ τοὺς τρεῖς, νὰ σᾶς ἒλεγα

ποὺ φτάνει ὁ καθένας τους. Ἡ θάλασσα, ξέρω.

Ὁ οὐρανός, ὑποψιάζομαι. Γιὰ τὸν πράσινο κῆπο μου, μὴ μὲ ρωτήσετε.

Ο ΠΡΑΣΙΝΟΣ ΚΗΠΟΣ

 

1. 8.        

Τὸ θαῦμα τοῦ κόσμου εἶναι μιὰ πυρκαγιὰ

ποὺ πηγαίνει σὲ βάθος. Προσπαθῶ νὰ σ’ τὸ εἰπῶ

ἀλλά οἱ λέξεις μου καίγονται ὅπως τὸ χόρτο…

ΜΙΣΟΤΕΛΕΙΩΜΕΝΟ ΓΡΑΜΜΑ

 

1. 9.        

Δὲν θὰ ἤθελα νὰ κλείσω τὰ μάτια δίχως νὰ ἰδῶ.

Δὲν θὰ ἰδῶ χωρὶς νὰ μιλήσω.

Καὶ δὲν θὰ μιλήσω χωρὶς

νὰ τραβήξω τὸ λόγο ἀπὸ μέσα βαθιά μου, ὃπως ἕνα

μπηγμένο μαχαίρι.

ΧΡΕΟΣ 

1. 10.    

Συντόμευσε τὸ λόγο σου ὃσο μπορεῖς.

Βάζε τὴ λέξη ὁλόκληρη, βέβαια, μιὰ ποὺ ἀλλιῶς

δὲν κατορθώνεται ὁ διαρκὴς λόγος. Ἀλλά,

πάντως, συντόμευε. Γιατὶ δὲν περιμένει

ὁ ἣλιος. Κι οἱ λίγες ὧρες ποὺ σοῦ μένουν

δὲ χωροῦν πολλὰ ποιήματα.

ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΜΟΝΟΛΟΓΟΣ

 

1. 11.    

Ὅ,τι μπόρεσα νὰ διασώσω

(στὸν κόσμο ποὺ πῆγα)

τὸ διέσωσα, θάλασσα

 

Ἡ ψυχή μου ἕνα σμῆνος

μυριάδων πουλιῶν

ποὺ τ’ ἀλώνιζε ἡ θύελλα.

 

Ὅσα διασώθηκαν
βρῆκαν τὸ δέντρο τους.

Φτερούγισαν κ’ ἔμειναν

Μέσα στὶς λέξεις.

Η ΠΟΙΗΣΗ

 

1. 12.    

Ἔχω ἤδη ἀφήσει τὴν καρδιά μου στὴ γῆ

νὰ χτυπάει μονάχη της. (Αὐτὸ εἶναι ἄλλωστε

ἡ ποίηση). Νὰ μποροῦν νὰ τὴν ἔχουν

στὶς σάκκες τους τὰ παιδιά, νὰ τὴν μετακινοῦνε

οἱ ταξιδιῶτες. Κ’ οἱ πικραμένοι

ποὺ ξέμειναν ἀπὸ ἥλιο, ν’ ἀκοῦν

το φλοῖσβο του μέσα της.

ΕΝΑΠΟΘΕΣΗ

 

Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου και η Εταιρεία Συγγραφέων διοργανώνουν επίσης Βραδιά ποίησης και μουσικής που θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 21 Μαρτίου -Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, στον πολυχώρο Bacaro. Η Αλίκη Καγιαλόγλου θα τραγουδήσει μελοποιημένα ποιήματα γνωστών ποιητών, μεταξύ των οποίων και του Νικηφόρου Βρεττάκου.
Η Εταιρεία Συγγραφέων θα διοργανώσει δύο επιπλέον γεγονότα:

• Το επόμενο βράδυ, την Πέμπτη 22, συνεχίζεται ο εορτασμός με αναγνώσεις ποίησης στο Ιωνικό Κέντρο (Λυσίου 11, στην Πλάκα). Μέλη της Εταιρείας Συγγραφέων θα διαβάσουν πολιτική ποίηση (από τον Όμηρο μέχρι σήμερα) σε μια βραδιά αφιερωμένη στη μνήμη του Νικηφόρου Βρεττάκου.
• Η Λέσχη Ανάγνωσης της Εταιρείας Συγγραφέων στις δυο μαρτιάτικες συναντήσεις της θα κάνει αναγνώσεις ποιημάτων του Ν. Βρεττάκου ενώ θα γίνουν εισηγήσεις από μέλη της Λέσχης για τη ζωή του ποιητή και το έργο του.

Θεματικά περίπτερα στις εκθέσεις του ΕΚΕΒΙ

Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου οργανώνει, σε συνεργασία με τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σπάρτης/Αρχείο Νικηφόρου Βρεττάκου, ειδικό θεματικό περίπτερο αφιερωμένο στον ποιητή, παρουσιάζοντας στο βιβλιόφιλο κοινό σπάνιο υλικό από το Αρχείο (χειρόγραφα, προσωπικές συλλογές κ.ά), αλλά και οπτικοακουστικό υλικό, παλιές και νεώτερες εκδόσεις του έργου του, χρονολόγιο, κ.ά. στην 9η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης (24-27 Μαΐου)και στην 5η Έκθεση Παιδικού και Εφηβικού Βιβλίου.

Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου δημιουργεί ιστότοπο για τον Βρεττάκο, επικεντρώνοντας στον άνθρωπο και το έργο του, εντός του κόμβου του διευκολύνοντας τους βιβλιόφιλους χρήστες του Διαδικτύου στην αναζήτηση πληροφορικών που αφορούν το χρονολόγιο, την εργογραφία, τις κριτικές, το σωζόμενο οπτικοακουστικό υλικό.
Επίκειται και η ψηφιοποίηση υλικού από το Αρχείο Νικηφόρου Βρεττάκου, το οποίο διαχειρίζεται η Βιβλιοθήκη Σπάρτης και θα δημοσιευθεί σε ειδικό κόμβο.