Άγιος Θύρσος Επίσκοπος Καρπασίας, Στοιχεία του βίου, η αποκάλυψη της ιδιότητάς του στον αρχιερέα αγιογράφο, θαύμα

Άγιος Θύρσος Επίσκοπος Καρπασίας Κύπρου.

(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)

Οι πληροφορίες για τον άγιο Θύρσο, δυστυχώς, είναι λίγες1. Αυτές προέρχονται, κατά κύριο λόγο, από το γνωστό χειρόγραφο του Καρπασίτη Ακακίου Μοναχού και την Ακολουθία του, έργο του ιδίου Μοναχού.

Λέει ο Ακάκιος για τον άγιο Θύρσο: «ὡσὰν καὶ τὸν ἅγιον Φίλωνα, τὸν ἐπίσκοπον τῶν Καρπασέων, ὅπου ἔκαμεν τόσα θαύματα, καὶ δὲν φαίνονται μέσα εἰς τὸν τύπον, καὶ ὡς τὸν ἄγιον Συνέσιον, ὅπου εἶναι καὶ αὐτὸς ἕνας ἱεράρχης τοῦ αὐτοῦ Καρπασίου, καὶ δὲν εἶναι ὁ βίος του μέσα εἰς κανένα βιβλίον, ἢ τῆς στάμπας, ἢ χειρόγραφον βιβλίον νὰ φαίνεται, μόνον ἐξ ἀκοῆς τὰ ἔχουν»2. Επίσης λιγοστές πληροφορίες μάς παρέχει η ζώσα τοπική παράδοση.

Ο άγιος Θύρσος στην τοπική λαλιά καλείται και Θέρισος. Το πότε έζησε είναι άγνωστο, μνημονεύεται ως τρίτος κατά σειρά επίσκοπος Καρπασίας μετά τους άλλους δύο γνωστούς και φημισμένους επισκόπους της Καρπασίας, τον Φίλωνα και τον Συνέσιο.

Ο Άγιος θα πρέπει να έζησε στα βυζαντινά χρόνια. Στον ναό του Αγίου Γεωργίου Σακκά στη Γιαλούσα διασώζεται σπάραγμα τοιχογραφίας ιεράρχη, που πιθανότατα ανήκει στον άγιο θύρσο, αφού τα τελευταία τέσσερα γράμματα είναι «ΡΣΟΣ». Η τοιχογραφία αυτή έχει χρονολογηθεί στα τέλη του 11ου και αρχές του 12ου αιώνα3.

Η αρχαιότερη γνωστή φορητή εικόνα του Αγίου είναι αυτή που βρισκόταν στο εικονοστάσι της εκκλησίας της Αγίας Τριάδος Ριζοκαρπάσου και είναι έργο του επισκόπου Κιτίου Ιωαννικίου Α’ (1679/80-1704)4.

Αυτή η πληροφορία εντοπίζεται και στο συναξάριο του αγίου Θύρσου από τον Ακάκιο:
«Ὁ δὲ σημερινὸς ἄγιος εἶναι ἱεράρχης, ὡς φαίνεται ἀπὸ τὲς ἄγιές του εἰκόνες, καὶ ὡς τὸ ἐμαρτύρησεν ἐκεῖνος ὁ Ἰωαννίκιος, ὁ ἀρχιερεὺς τοῦ Λαρνάκου ὁ ἁγιώτατος, διότι εἰς τοὺς χιλίους ἐξακοσίους ὀγδοήκοντα Χριστοῦ, εἶχεν ἕναν ἱερέα σιμὰ εἰς τὴν ἐκκλησίαν τοῦ ἁγίου, εἰς ἕνα χωρίον ὀνομαζόμενον Γιαλοῦσα, καὶ ἐλέγαν τον Παπαδημήτριον.

Ἑτοῦτος, διὰ τὴν πολλὴν εὐλάβειαν ὅπου εἶχεν εἰς τὸν ἅγιον, ἡβουλήθη νὰ τοῦ ἱστορήσῃ μίαν εἰκόνα. Καὶ ἀκούοντας πὼς εἶχεν ζωγράφον ἄριστον εἰς τὴν τέχνην, αὐτὸς ὁ Ἰωαννίκιος, ἐπῆγεν εἰς τοῦ λόγου του, καὶ τοῦ εἶπεν νὰ τοῦ ἱστορήσῃ μίαν εἰκόνα τοῦ ἄνωθεν ἁγίου ὁ δὲ ἀρχιερεὺς τοῦ ἀποκρίθη καὶ τοῦ εἶπεν “Μάρτυρας εἶναι, ἢ ὅσιος, ἢ ἱεράρχης;” Ὁ δὲ ἱερεὺς τοῦ ἀποκρίθη. “Δὲν ἠξεύρω τὸ βέβαιον, δέσποτα ἅγιε, πῶς ἔχει.”

Ὁ δὲ ἀρχιερεὺς τοῦ εἶπεν. “Ἔχε ὑπομονὴν τέκνον μου καὶ ὁ Θεὸς ὁποῦ γινώσκει τὰ πάντα, θέλει μᾶς φανερώσει τὴν ἀλήθειαν.”

Καὶ ἔτσι, ἐκεῖνος ὁ ἀρχιερεύς, ὅλην τὴν νύκτα προσευχόμενος ἔλεγε. “Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ ὁ Θεός μου, ὅπου γινώσκεις τὰ πάντα πρὶν γενέσθαι, δεϊξέ μου τὴν ἀλήθειαν ἐμὲ τοῦ δούλου σου.”

Καὶ ἔτσι προσευχόμενος ὅλην τὴν νύκτα τὸ ταχὺ ἐπῆγεν καὶ ὁ ἄνωθεν ἱερεὺς, καὶ ὡς τὸν εἶδεν ὁ ἀρχιερεὺς εἶπεν του. “Τέκνον μου, ἑτοῦτος εἶναι ἀρχιερέας Καρπασίου.” Καὶ ἔτσι πιάνοντας τὰ χρει αζόμενα, ἰστόρησέν του μίαν εἰκόνα πολλὰ εὔμορφην καὶ ὡραιότατην Ήτον δέ, ὡς λέγουσιν, ὁ αὐτὸς ἀρχιερεύς, πολλὰ ἐνάρετος …»5.

Όπως αναφέρεται στην Ακολουθία του Αγίου, ο Θύρσος υπήρξε «τῶν Καρπασέων κάλλιστον θρέμμα καὶ Καρπασέων συμπολίτης πανθαύμαστος»6, φράση που υποδεικνύει την καταγωγή του Αγίου. Ο Θύρσος με αγάπη και πίστη ακολούθησε τον Χριστό και εντάχθηκε στις τάξεις του κλήρου. Εξαιτίας και της ενάρετης και ασκητικής ζωής του, προκρίθηκε από τον λαό του Θεού της Καρπασίας να ποιμάνει την επισκοπή του.

Ο επίσκοπος Καρπασίας Θύρσος, όταν παραιτήθηκε από τον επισκοπικό του θρόνο, «ἐπῆγεν ὀλίγον μακρὰν ἀπὸ τὴν ἐπισκοπήν του, καὶ ἀσκήτευσεν ἐκεῖ ὅπου εἶναι τώρα ἡ ἐκκλησία του»7. Ασκήτευσε σε σπήλαιο και για τον λόγο αυτό ονομάζεται και «Αναχωρητής».

Το ασκητικό του σπήλαιο βρισκόταν ανάμεσα στο Ριζοκάρπασο και τη Γιαλούσα, κοντά στην τοποθεσία Μαχαιριώνα.

Όταν κοιμήθηκε ειρηνικά, οι ευσεβείς κάτοικοι της περιοχής έθαψαν το ασκητικό σώμα του αγίου Θύρσου στο σπήλαιό του. Κατά τον 14ο-15ο αι., επί του σπηλαίου και του τάφου ανεγέρθηκε μικρός ναός αφιερωμένος στον Άγιο. Στο σπήλαιο αναβλύζει αγίασμα8.

Το αγίασμα πιστεύεται ότι έχει θεραπευτικές ιδιότητες, ιδίως για τα δερματικά νοσήματα και τα νοσήματα των οφθαλμών, γεγονός που θα πρέπει να συνδέεται με ένα από τα δύο θαύματα του Αγίου, που περιγράφει ο Ακάκιος.

Το γνωστό αυτό θαύμα, σύμφωνα με τον Ακάκιο, έχει ως εξής:
«Καὶ εἶναι χρεία να γράψωμεν ὀλίγα θαύματα ὅπου ἔκαμεν καὶ κάμνει εἰς δόξαν Θεοῦ … ἕνας χριστιανός, ἐπειδὴ καὶ τὸν ἐπόνεσαν οἱ ὀφθαλμοί του πολὺν καιρόν, εἰς τόσον, ὅπου … καὶ δὲν ἔβλεπεν ὁλότελα. Καὶ μὴ ἔχοντας τί νὰ κάμῃ ὁ πτωχός, ἔκαμε προσφοράς, καὶ κηρία, καὶ θυμίαμα, καὶ ἐπροσκάλεσεν ἕνα ἱερέα, καὶ ἐπῆγαν καὶ ἔκαμαν τὴν λειτουργίαν τὸ πρωῖ … καὶ εἶδε καθάρια τὸν τόπον, ὡσὰν καὶ πρῶτα ὅπου ἦτον ὑγιής, καὶ ἐδόξασε τὸν Θεόν, καὶ εὐχαρίστησε καὶ τὸν ἄγιον»9.

Στις 23 Ιουλίου10, ημέρα εορτής του Αγίου, στην κωμόπολη Γιαλούσα γίνεται τοπική πανήγυρη, κατά την οποία οι πιστοί προσέρχονται με ευλάβεια για να επικαλεστούν τη βοήθεια του αγαπητού αγίου τους Θέρισου.

Απολυτίκιον

Καρπασέων τὸ κλέος καὶ Κυπρίων ἀγλάϊσμα. καὶ θαυματουργὸς ἀνεδείχθης. Θύρσε ἱεράρχα ἀοίδιμε, νηστεία, ἀγρυπνία, προσευχῇ, οὐράνια χαρίσματα λαβών, θεραπεύεις τοὺς νοσοῦντας, καὶ τὰς ψυχὰς τῶν πίστει προστρεχόντων σοι. Δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ, πᾶσιν ἰάματα11.

1. Βλ. Σπυριδάκι, «Εισαγωγή», σσ. κε’-κζ’. Ταουσιάνη. Ἡ ἐπισκοπὴ Καρπασίας, σσ. 125-130. Γεωργίου, «Η επισκοπή Καρπασίας από την ίδρυσή της έως τα μέσα του ΙΓ’ αιώνα», σσ. 135-136.
2 Κ.Σ. σ. 67.
3, Αθ. Παπαγεωργίου. «Γεωργίου Αγίου του Σακκά εκκλησία, Γιαλούσα». Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τ. 4. Λευκωσία 1986, σσ. 54-55.
4. Χατζηχριστοδούλου, «Οι άγιοι της Καρπασίας στην Τέχνη», σσ. 408- 409.
5. Κ.Σ. σσ. 67-68.
6. Στο ίδιο, σ. 56.
7. Στο ίδιο, σ. 68.
8. Για το αγίασμα βλ. Χατζηχριστοδούλου, «Αγιάσματα νήσου Κύπρου», σσ. 520-521.
9. ΚΣ. σσ. 69-70.
10. Κύπρια Μηναία, τ. Θ’ (Ιούλιος). Λευκωσία 2005, σσ. 158-171.
11. Κ.Σ. σ. 59. Κύπρια Μηναία, τ. Θ’, σ. 162.

Από το βιβλίο «Καρπασία Χερσόνησος Αγίων», της Ιεράς Επισκοπής Καρπασίας, Λευκωσία 2021.