Page 2 - koutsos-papadiamantis

Εισαγωγικά
Όταν διαβάζει κανείς τα έργα του Παπαδιαμάντη διαπιστώνει ότι ο

λόγος του δεν είναι καθόλου γοητευτικός. Αυτή είναι η πρώτη εντύπωση
και η πρώτη γνώμη, αλλά σύντομα αλλάζει γνώμη κανείς και αρχίζει και

γοητεύεται. Πού έγκειται λοιπόν η γοητεία του Παπαδιαμάντη; Στη
δυσκολία, μια δυσκολία βέβαια κοπιαστική αλλά όμορφη. Την ίδια

ομορφιά διαπιστώνει κανείς, όταν ασχοληθεί και με την ορθόδοξη
εκκλησιαστική υμνογραφία. Εκεί υπάρχουν δυσκολίες, λεξιλογικές,

γλωσσικές, νοηματικές κλπ. αλλά, όταν επιμείνει, θα ανακαλύψει έναν
πολύτιμο θησαυρό, που μέχρι τότε του ήταν άγνωστος. Η δυσκολία στην

κατανόηση του λόγου του Παπαδιαμάντη δεν είναι αξεπέραστη.
Ξεπερνιέται σύντομα και μετά απολαμβάνεις την γοητεία ενός

χαρισματικού συγγραφέα, που αναγνωρίστηκε από όλη την διανόηση. Η
ιδιαιτερότητα του κοσμοκαλόγερου Παπαδιαμάντη, του άγιου των

Ελληνικών γραμμάτων, έγκειται στο ότι είναι ένας γνήσιος εκφραστής του
λαϊκού μας πολιτισμού, όπως ο άγνωστος και καταφρονεμένος Θεόφιλος,

ο οποίος όμως κέρδισε τελικά την συμπάθεια όλων. Το ίδιο γνήσιος
εκφραστής του λαϊκού μας πολιτισμού είναι και ο Φώτης Κόντογλου, μόνο

που αυτός κατέχει εκτός από γλαφυρή γραφίδα και χρωματική πινελιά.
Η συγγραφική δημιουργία του κοσμοκαλόγερου Παπαδιαμάντη

μπορεί να εξεταστεί από διάφορες πλευρές. Εμείς θα αρκεστούμε να
τονίσουμε και να φωτίσουμε μερικές από αυτές.
Α. Η γλώσσα του Παπαδιαμάντη

Το γλωσσικό όργανο του Παπαδιαμάντη είναι η καθαρεύουσα, μια

γλώσσα που έχει τις δυσκολίες της, ιδίως για τους νεότερους. Η
καθαρεύουσα του Παπαδιαμάντη θα λέγαμε όμως ότι δεν είναι «γλώσσα

εργαστηρίου», όπως εκείνη του απόμακρου και αφυδατωμένου
λογιοτατισμού της εποχής του, αλλά γεμάτη λυρισμό και ψυχικό πλούτο.

Μορφοποίησε μάλιστα αυτήν την απλή καθαρεύουσα, η οποία οδήγησε
τους νεότερους πεζογράφους στην δημοτική. Ο Παπαδιαμάντης

λογοτεχνικά ανήκει στην Νέα Αθηναϊκή Σχολή και στο θέμα
της γλώσσας η Νέα Σχολή υιοθετούσε την απλή καθαρεύουσα και τη

1