Page 2 - kyriakidis-epidimies

Για την πανώλη, τη μεγάλη ασθένεια του Μεσαίωνα, τον Μαύρο
Θάνατο που προαναφέραμε, μας πληροφορεί ο χρονικογράφος της
Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας Μιχαήλ Πανάρετος. Ο Πανάρετος
αναφέρει στο χρονικό του πως η ασθένεια ξέσπασε στην Τραπεζούντα από
τον Σεπτέμβριο του 1347, διήρκεσε για επτά μήνες και προκάλεσε σοβαρές
καταστροφές και οξύ δημογραφικό πρόβλημα. Η Αυτοκρατορία όμως δεν
απαλλάχτηκε από την επιδημία τα επόμενα χρόνια, καθώς μόλις είκοσι
χρόνια αργότερα επανέκαμψε. Συγκεκριμένα το 1361 ξέσπασε βουβωνική
πανώλη που διήρκεσε ως το 1363 και αποδεκάτισε εκ νέου τον πληθυσμό.
Ο αυτοκράτορας Αλέξιος Γ΄ ο Μεγάλος Κομνηνός αρχικά αναζητά
καταφύγιο στο κάστρο του Μεσοχαλδίου, ενώ τον Ιούνιο του 1362
επιστρέφοντας από τη Χαλδία απέφυγε να μπει στην Τραπεζούντα και
εγκαταστάθηκε στον άγιο Ιωάννη τον Αγιαστή, στο Μίθριον Όρος.
Τα νεότερα χρόνια ο Πόντος και κυρίως η Τραπεζούντα, αργότερα
και η Σαμψούντα υπήρξαν αρκετά ευεπίφορες στις επιδημίες, καθώς η
πόλη της Τραπεζούντας από το πρώτο τέταρτο, και η πόλη της
ου
Σαμψούντας από το δεύτερο μισό του 19 αιώνα εξελίσσονταν σε
σημαντικά εμπορικά διαμετακομιστικά κέντρα-λιμάνια. Το γεγονός της
ολοένα και αυξανόμενης μετακίνησης πληθυσμών από διάφορα μεγάλα
λιμάνια του λοιπού κόσμου διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο για την
εξάπλωση των επιδημικών ασθενειών στις δυο αυτές αναπτυσσόμενες
πόλεις.
Στις ελληνικές πηγές επόμενη ρητή αναφορά υπάρχει κατά το έτος
1749 και αφορά την πόλη της Τραπεζούντας, όπου ξεσπά η επιδημική
νόσος πανώλη. Συνέπεια της επιδημίας είναι οι κάτοικοι σε μεγάλο βαθμό
να εκκενώσουν την πόλη και κυριευμένη από πανικό να τρέξουν
κυριολεκτικά να σωθούν. Η εγκατάλειψη της πόλης και η προσπάθεια
εύρεσης καταφυγίου μακριά από αυτήν είναι ένα γεγονός που εμφανίζεται
σε κάθε περίπτωση εξάπλωσης επιδημιών. Ένας από αυτούς που την
εγκαταλείπουν είναι και ο Ιωάννης Οικονόμου ο εκ Καθαρών, ο οποίος
κατέφυγε με την οικογένεια του στη Μονή της Παναγίας Θεοσκεπάστου.

economy of Ottoman Trabzon, 1565-1640”, στον τόμο, Studies on Ottoman social
history in the sixteenth and seventeenth centuries, Κωνσταντινούπολη 1999, σ. 617-8,

623 και 648-9. Μέσα από την αρχειακή έρευνα του Jennings διαπιστώθηκε καταρχήν
ότι στις περιπτώσεις που υπήρχε πανώλη στην πόλη, η οικονομία κατέρρεε, ενώ όταν
η ασθένεια υποχωρούσε, η κατάσταση επανερχόταν στους κανονικούς ρυθμούς. Αυτό

φαίνεται χαρακτηριστικά στην πτώση των ενοικίων κατά τη διάρκεια της επιδημίας.
Ένα από τα χαρακτηριστικά παραδείγματα που δίνει ο Jennings είναι τα δημόσια
λουτρά (χαμάμ) του Κουλέ, που ανήκαν στο ίδρυμα του Σουλτάνου Μεχμέτ. Από
13.000 άσπρα το ενοίκιο κατέβηκε από το φόβο της πανώλης στα 8.000 και τελικώς
με απόφαση των αξιωματούχων της πόλης στα 7.000 άσπρα.