Page 23 - karabelia-euagrios-ΟΚ

φωτός» 100 . Στη μυστική θεολογία της Ανατολικής Εκκλησίας ο Θεός αποκαλείται
φως, εκφράζοντας μία πραγματική όψη της θεότητας, καθώς η «γνώση», δηλαδή η
συνείδηση του Θεού είναι μία εμπειρία του ακτίστου φωτός. Το «φῶς» αποτελεί τον
ψυχολογικό και πνευματικό σύνδεσμο μεταξύ του νηπτικού και της θείας παρουσίας.
Γι’ αυτό και θα μπορούσε να ισχυρισθεί κανείς πως δίχως την παρουσία του φωτός
δεν είναι δυνατή η αίσθηση της παρουσίας του Θεού, ή καλύτερα ότι η παρουσία του
Θεού συνδέεται απαραιτήτως με την εμφάνιση του φωτός 101 . Από τα σημαντικότερα
καππαδοκικά στοιχεία, που ο Ευάγριος υιοθετεί, είναι η άρνηση οποιασδήποτε
άμεσης θέας του Θεού, καθώς η Αγία Τριάδα θεωρείται στον καθρέφτη της ψυχής.
Όταν η ψυχή μεταμορφώνεται σε τόπο Θεού, τότε ο άνθρωπος αισθάνεται τη θεία
παρουσία και βλέπει το φως της Αγίας Τριάδος 102 .

Το αναμφισβήτητο στοιχείο που επιβεβαιώνεται και από τις ιστορικές
μαρτυρίες, είναι ότι ο Ευάγριος παρακολουθούσε με ενδιαφέρον τις δογματικές
εξελίξεις της εποχής του. Σύμφωνα με τον A. Casiday «ο Ευάγριος όχι μόνο
ενημερωνόταν πληροφοριακά για τις αιρετικές παρεκκλίσεις που λυμαίνονταν την
εκκλησιαστική ενότητα, αλλά κυρίως τις αντιμετώπιζε με επιτυχία υπερασπίζοντας το
γνήσιο ορθόδοξο φρόνημα, όπως μαρτυρείται και από την συμμετοχή του στη Β΄
Οικουμενική Σύνοδο, καθώς επίσης και από την αντιαιρετική κηρυγματική
δραστηριότητα που ανέλαβε στην Κωνσταντινούπολη ως αρχιδιάκονος» 103 .
Η ευαγριανή διάκριση μεταξύ αληθινής και ψευδώνυμης γνώσης φανερώνει
την ύπαρξη μιας αιρετικής ομάδας που απειλούσε την ενότητα της εκκλησιαστικής
κοινότητας των χρόνων του, ενώ ταυτόχρονα αποκαλύπτει την έντονη λογομαχία
μεταξύ του Ευαγρίου και της αιρετικής αυτής παράταξης. Η αντιγνωστική αυτή
ευαγριανή πολεμική δεν αναφέρεται παρά στον Αρειανισμό και Απολλιναρισμό, που
την εποχή εκείνη υπονόμευαν το περιεχόμενο της «θεολογίας». Σύμφωνα με τον G.
Bunge «επίκεντρο της σκέψης του παραμένει πάντοτε η “θεολογία”, καθώς ο άμεσος
στόχος του εκπληρώνεται αποκλειστικά και μόνο με την κατοχύρωση των δογματικών
αληθειών της πίστης με βάση το πνεύμα της νικαιϊκής ορθοδοξίας» 104 . Τα
αντιγνωστικά στοιχεία που απαντώνται στον Ευάγριο και αναφέρονται στη
δημιουργία και πρόνοια του Θεού, συνοψίζονται σε τέσσερα σημεία: στην προβολή
της δημιουργικής ενέργειας του Θεού, στην ταύτιση της θείας πρόνοιας με τη θεία
σοφία που δημιουργεί τα πάντα, στην αγαθή ποιότητα της δημιουργίας, αλλά κυρίως
στη συμπερίληψη της σωματικότητας στην αγαθή πλάση του Θεού, μια και για τους
γνωστικούς το σώμα ήταν καθολικά απορριπτέο 105 . Το σώμα δεν είναι κατώτερο της

100 Βλ. J. Bamberger, ό.π., σ. xc.
101 Βλ. Ι. Κορναράκη, ό.π., σσ. 58-59.
102 Βλ. N. Gendle, ό.π.,σ. 375.
103 Βλ. A. Casiday, ό.π., σ. 8.
104 Βλ. G. Bunge, «Origenismus - Gnostizismus zum geistesgeschichtlichen standort des Evagrios
Pontikos», Vigiliae Christianae 40 (1986), σσ. 44-47.
105 Βλ. G. Bunge, ό.π.,σ. 33.

23