Page 11 - milenkovits-palamas

6
«πνευματιστικό διανοητισμό» . Στα τέλη του 4ου αιώνα σημειώθηκε μια νέα
εξέλιξη «προς την κατεύθυνση της χριστοκεντρικότητας» υπό την επιρροή των έργων

του αγίου Μακάριου του Μεγάλου, τα οποία ο Παλαμάς γνώριζε και παρέπεμπε σε
αυτά συχνά: «Το κέντρο της ανθρώπινης συνείδησης και της θείας παρουσίας στον

άνθρωπο φαίνεται να συγκλίνει όχι στο νου, αλλά στην καρδιά» Η ορολογία του
Μακάριου απομακρύνεται από τον νεοπλατωνισμό και γίνεται βιβλικότερη και

7
χρωματιζόμενη από την ιουδαϊκή ανθρωπολογία . Τον 14ο αιώνα σημειώνεται
ανανέωση του μοναστικού βίου απέναντι στην προηγηθείσα γενική παρακμή: σε

κείμενα της εποχής του Νικηφόρου Ησυχαστή και του Αγίου Γρηγορίου Σιναΐτη, ο
8
οποίος είναι σύγχροχος αλλά αρκετά πρεσβύτερος του Παλαμά , αναφέρονταν στην

επίκληση του θείου ονόματος συνδυαζόμενη με ειδικές τεχνικές, που προϋπέθεταν

προσήλωση του βλέμματος στη μέση του σώματος ή στην καρδιά και έλεγχο της

αναπνοής. Οι ασκήσεις αυτές συνδυάζονταν με τα λόγια της προσευχής Κύριε Ιησού

Χριστέ, ελέησόν με (τον αμαρτωλό), συνεχώς επαναλαμβανόμενης. Αν και ο τελικός

στόχος ήταν η προσευχή, οι μοναχοί ισχυρίζονταν πως είχαν εμπειρία του θείου

φωτός. Οι σωματικές τεχνικές αν και εν μέρει αναφέρονται από τον Άγιο Ιωάννη

της Κλίμακος (α' μισό 7ου αι.) δεν πρέπει να είναι παλαιότερες του 13ου αιώνα.

Αλλά και η θεωρία και η πράξη της καθαρής νοεράς προσευχής δεν απουσίαζαν από

τα πρώτα βήματα του ασκητισμού. Ο Θεόληπτος Φιλαδελφείας, δάσκαλος του

Γρηγόριου Παλαμά, υπήρξε ο ίδιος μαθητής του Νικηφόρου του Ησυχαστή.

6 Ιωάννης Μάγιεντορφ, Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς και ορθόδοξη μυστική παράδοση, Αθήνα
1989, σελ. 31
7 Ιωάννης Μάγιεντορφ, «Η Υπεράσπιση των ιερώς ησυχαζόντων του Αγ. Γρηγορίου παλαμά» Η
Βυζαντινή κληρονομιά στη ορθόδοξη παράδοση, Αθήνα 1990, σελ. 210
8 Βασίλειος Τατάκης, «Νικηφόρος Μοναχός Ησυχαστής» Μελέτες ιστορίας της φιλοσοφίας,
Αθήνα 1980, σελ. 159.

10