Page 43 - mylonas-ekklisiastikes-prosopikotites

παραγόντων εκείνων, εξαιτίας των οποίων θα μπορούσε να θεωρηθεί το Πατριαρχείο

ως συνυπεύθυνο για το ξέσπασμα της Επανάστασης. Στο βαθμό, όμως, που τα
προοδευτικά σχολεία είχαν ήδη αποδυναμωθεί από τις παρεμβάσεις της Εκκλησίας, η

καταδικαστική απόφαση της πατριαρχικής συνόδου υπήρξε περισσότερο μια
συμβολική πράξη, με την οποία το Πατριαρχείο θα δήλωνε τη νομιμοφροσύνη του στη

σουλτανική εξουσία, αλλά και την απαρέγκλιτη αντίθεσή του προς στις νεωτερικές
ιδέες, που στη δεδομένη συγκυρία ταυτίζονταν με το πνεύμα της αποστασίας 213 .

Την αποστασία αυτή οι επικεφαλείς του Οικουμενικού Πατριαρχείου

προσπάθησαν να καταπολεμήσουν με την έκδοση αφοριστικών εγκυκλίων. Το ότι
γράφτηκαν υπό την πίεση των οθωμανικών αντιποίνων δεν αναιρεί το γεγονός ότι

εξέφραζαν την πάγια πατριαρχική ιδεολογία, η οποία και βρισκόταν στον αντίποδα της

αντίστοιχης ιδεολογίας των επαναστατών. Η πρώτη αφοριστική εγκύκλιος εκδόθηκε
στις 23 Μαρτίου 1821 και ήταν υπογεγραμμένη από το Γρηγόριο τον Ε΄ και άλλους

ανώτατους εκκλησιαστικούς αξιωματούχους. Με αυτή καταδικαζόταν απερίφραστα η
επανάσταση του Υψηλάντη στη Μολδοβλαχία ως πράξη βλασφημίας απέναντι στη

Θεία Πρόνοια. Χαρακτηριζόταν, επίσης, και ως αχαριστία απέναντι στην κραταιά και
φιλεύσπλαχνη σουλτανική εξουσία, την εκπρόσωπο του Θεού στη γη. Στη συνέχεια

χρησιμοποιώντας συμβουλευτικό ύφος προς όλους τους πιστούς τους παρακινούσε να

υπακούσουν στα κελεύσματα των θείων νόμων και να παραμείνουν πιστοί στο
ραγιαδικό καθεστώς. Ειδάλλως, θα αφοριστούν και αυτοί ως συνένοχοι και οι

χειρότερες κατάρες θα τους βαραίνουν αιώνια 214 . Παρόλο που φαινομενικά ο
Πατριάρχης συμμορφώθηκε στις εντολές του Σουλτάνου, η Πύλη αποφάσισε την

εξόντωσή του θεωρώντας ότι θα ανακόπτονταν οι επαναστατικές κινήσεις. Στις 10
Απριλίου του 1821 με σουλτανικό φιρμάνι παυόταν ο Γρηγόριος ο Ε΄ από το

πατριαρχικό αξίωμα ως ανάξιος και μετά τη σύλληψή του και τον βασανισμό που

υπέστη, απαγχονίστηκε στη νότια πύλη του Πατριαρχείου. Το τέλος αυτού του
εκκλησιαστικού ανδρός μαρτυρεί ότι δεν υπήρξε φιλικά προσκείμενος προς την

πολιτική του Σουλτάνου. Αρνήθηκε να απομακρυνθεί από την Κωνσταντινούπολη

σύμφωνα με προτροπή του Μητροπολίτη Δέρκων, γιατί θεωρούσε ότι αυτό θα

213 Κ. Λάππας, «Πατριαρχική σύνοδος περί καθαιρέσεως των φιλοσοφικών μαθημάτων το Μάρτιο του
1821», τ. 11 (1987), σ. 133-134.
214 Ι. Φιλήμων, (όπως σημ. 60), σ. 309-315.

44