Page 2 - giannopoulos-neamethodos

Εμμανουήλ Στ. Γιαννόπουλος


«Σύμμεικτα περί Νέας Μεθόδου της εκκλησιαστικής μουσικής»

Με την ολοένα αυξανόμενη ερευνητική και εκδοτική δραστηριότητα των τε-
λευταίων ετών, πλείστα όσα στοιχεία έρχονται να προστεθούν στην γνώση μας για
την ψαλτική, και ειδικά για την Νέα Μέθοδο αναλυτικής μουσικής σημειογραφίας
(1814-15 κ.ε.), η οποία αποτελεί την τελευταία καίρια μεταρρύθμιση στην εξέλιξη
της εκκλησιαστικής αυτής τέχνης. Με όσα θα αναπτυχτούν παρακάτω, θα επιχει-
ρηθεί μία επιπλέον συμβολή προς την ίδια κατεύθυνση. Ο λόγος πρώτα για τους
τρεις συντελεστές και διδασκάλους της Νέας Μεθόδου.

Γρηγόριος

Ο πατριαρχικός ψάλτης Γρηγόριος ήταν ήδη δομέστικος τον Ιανουάριο του
1805, εφόσον ο Κυπριανός Γανοχωρίτης τον αναφέρει έτσι σε χειρόγραφό του, το
οποίο ολοκλήρωσε αυτή την ημερομηνία: «Κὺρ Κυρίλλου ἀρχιερέως πρώην Γάνου
καὶ Χώρας, ἐξηγήθη δὲ παρὰ δομεστίκου κὺρ Γρηγοράσκου· πλ. β’ Τὸ ὄμμα τῆς καρ-
δίας μου...» . Ο «Γρηγοράσκος», όπως απαντά σε αυτό και σε άλλα χειρόγραφα, ήδη
1
τότε εξηγούσε συνθέσεις σε αναλυτικότερη γραφή, όπως ακριβώς διδάχτηκε από
τον ζώντα εκείνη την εποχή δάσκαλό του, τον πατριαρχικό πρωτοψάλτη Πέτρο τον
Βυζάντιο. Στα 1810 είναι λαμπαδάριος, όπως μας πληροφορεί ο Νικηφόρος Καντου-
νιάρης στο χειρόγραφο Βατοπεδίου 1427 (στην σελίδα 607 υπάρχει η εξήγηση του
Γρηγορίου Δύναμις, Ὅσοι εἰς Χριστὸν «ἐκ τοῦ παλαιοῦ, χαρίεις καὶ ἡδυτάτη», και
στὴν σελίδα 736 η δοξολογία του σε ήχο πλ. δ’ χρωματικό).
Η ονομασία «Γρηγοράσκος» την οποία συναντήσαμε στα 1805, δεν ήταν σε
χρήση μόνο στα νεανικά του χρόνια, αλλά και αργότερα, μετά την ανάληψη της
πρωτοψαλτείας από μέρους του στα 1819. Την συναντούμε σε χειρόγραφα όπως τα
αγιορειτικά Ξηροποτάμου 365, φ. 5α της β’ αρίθμησης και Διονυσίου 576, φ. 213β ,
3
2
στο Λοβέρδου 48 , και σε άλλα, όπως το Ιβήρων 1013, φ. 126β ,
5
4


Εισήγηση στο ΣΤ’ Διεθνές Συνέδριο Μουσικολογικό και Ψαλτικό-«Οι τρεις διδάσκαλοι: Χρύσανθος, Γρηγό-
ριος, Χουρμούζιος και η Νέα Μέθοδος Σημειογραφίας. 200ή επέτειος: 1814/15-2015» (Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας
της Ελλάδος-Ίδρυμα Βυζαντινής Μουσικολογίας), Αθήνα 21-23 Οκτωβρίου 2015. Όλα σχεδόν τα ημέτερα δημο-
σιεύματα (πλην των αυτοτελών βιβλίων) τα οποία μνημονεύονται στην παρούσα εργασία, και πολλά άλλα α-
κόμη, βρίσκονται αναρτημένα και διαθέσιμα στην προσωπική μου ιστοσελίδα: http://users.auth.gr/mangian.
1. Κώδικας Σίμ. Καρά 49, φ. 670 (Emmanouil St. Giannopoulos, “A legendary collection of Greek Manuscripts.
First approach to Simon Karas᾿ archives”, The legacy of Bernard Montfaucon: Three Hundred Years of Studies on Greek
Handwriting. Proceedings of the Seventh International Colloquium of Greek Palaeography (Madrid-Samalanga, 15-20 Sep-
tember 2008). Edited by Antonio Bravo García and Inmaculada Pérez Martin with the assistance of Juan Signes
Codoñer [Bibliologia. Elementa ad librorum studia pertinentia. Volume 31 A, pp. 403-423. The abstract: Volume 31 B, p. 620],
2010, σ. 411· του ίδιου, Αναλυτικός περιγραφικός κατάλογος των ψαλτικών χειρογράφων της παραπάνω συλλο-
γής, υπό δημοσίευση).
2. Γρηγορίου Θ. Στάθη, Τα χειρόγραφα Βυζαντινής μουσικής. Άγιον Όρος. Κατάλογος περιγραφικός των χει-
ρογράφων κωδίκων βυζαντινής μουσικής των αποκειμένων εν ταις βιβλιοθήκαις των ιερών μονών και σκητών του
Αγίου Όρους. Τόμος Α’ (Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος-Ίδρυμα Βυζαντινής Μουσικολογίας), Αθήνα
1975, σ. 238.