Page 2 - mantzaridis-axies

Η έννοια της αξίας χρησιμοποιείται συχνά με ηθικό, κοινωνικό,
οικονομικό, αισθητικό και θρησκευτικό περιεχόμενο. Η αξία είναι κάποια
ποιότητα ή ιδέα που καλλιεργείται και βιώνεται σε προσωπικό και κοινωνικό

επίπεδο· είναι κάτι που ενδιαφέρει, προσελκύει και επηρεάζει τον άνθρωπο, τις
ατομικές ανάγκες, τις διαπροσωπικές σχέσεις και την καθημερινή ζωή του. Στις

κοινωνικές επιστήμες, και ειδικότερα στην Κοινωνιολογία, που θέλει να
λειτουργεί ως μη αξιολογική επιστήμη, οι αξίες αντιμετωπίζονται ως
«εμπειρικές μεταβλητές» της κοινωνικής ζωής. Εδώ η εγκυρότητά τους δεν
εξαρτάται από την αλήθεια ή την ορθότητά τους, αλλά από την αποδοχή τους

1
ως ορθών και αληθινών εκ μέρους αυτών που τις αποδέχονται .Συχνά η έννοια
της αξίας χρησιμοποιείται και στην θεολογία. Εδώ όμως προκύπτει κάποια
ιδιαίτερη προβληματική, την οποία και θα αναλύσουμε αργότερα.

Το σύνολο των αξιών ή το αξιακό σύστημα κάθε κοινωνίας δημιουργεί
κάποια υπερβατική αναφορά σε σχέση με το άτομο ή το κοινωνικό σύνολο·

σχηματίζει μια κατακόρυφη νοητή κλίμακα, που υπερβαίνει το ατομικό και το
συλλογικό εγώ. Ο σχηματισμός της κλίμακας αυτής υπαγορεύεται από την
έμφυτη διάθεση των ανθρώπων για υπερβατική αναφορά και στήριξη. Άλλωστε

και κατά την χριστιανική ανθρωπολογία η «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν»
Θεού δημιουργία του ανθρώπου έχει ως βασικό στοιχείο την υπερβατική
αναφορά. Εδώ όμως η αναφορά αυτή δεν περιορίζεται στα κοσμικά όρια, αλλά

έχει υπερφυσική διάσταση και προοπτική.

Το αξιακό σύστημα και οι επιμέρους αξίες του διασφαλίζουν

σταθερότητα στις κοινωνικές δομές και στις καθημερινές σχέσεις των
ανθρώπων, περιορίζοντας ταυτόχρονα ως ένα βαθμό και την ιδιοτέλεια. Η
ηθική, η κοινωνική και η πολιτική συμπεριφορά του ατόμου και του συνόλου,
που εκδηλώνονται σε οριζόντιο επίπεδο, επηρεάζονται και χρωματίζονται

συνειδητά ή ασυνείδητα από την σχέση τους με τις αξίες της κατακόρυφης
κλίμακας, ενώ ταυτόχρονα συμβάλλουν και στην διαμόρφωσή τους. Έτσι η

ποιότητα των αξιών και του αξιακού συστήματος συνυφαίνεται με την ηθική,
την κοινωνική, την πολιτική και την θρησκευτική ζωή και συμπεριφορά των
ανθρώπων.

Οι αξίες κάθε κοινωνίας ξεκινούν από το «είναι» της κοινωνίας και
κατευθύνουν προς κάποιο «ευ είναι». Το «είναι» και το «ευ είναι» της κοινωνίας

1 Πρβλ. H. Becker, «Αξία», Λεξικό Κοινωνικών Επιστημών, Unesco, Αθήναι 1972, σ.63.

1