Page 3 - kampa-kontoglou
P. 3
μια ιδιότυπη μέριμνα που, πέραν της διαφύλαξης της παραδοσιακής πολιτισμικής
κληρονομιάς, προχωράει σε έναν βεβιασμένο εκσυγχρονισμό της, ώστε να
ανταποκρίνεται σε αυτό που θεωρείται πως εκφράζει τη νεότερη ελληνική κοινωνία.
Η ιδεολογική έριδα συνεχίζεται.
Μέσα σε αυτό το κλίμα ο Κόντογλου ταξιδεύει το 1923 στο Άγιον Όρος. Εκεί
συλλαμβάνει για πρώτη φορά την αίγλη της βυζαντινής τέχνης με τον δικό του
προσωπικό τρόπο. Βλέπει μέσα στις βυζαντινές μορφές τη συνέχεια του ελληνισμού,
τη ροή της ιστορίας και την αλυσιδωτή πορεία του γένους του στους αιώνες, μια
πορεία που διακόπηκε κατά τον ίδιο τόσο βίαια. Εξακολουθεί να συνδιαλέγεται με
τα δυτικά μοντερνιστικά ρεύματα, τα οποία γνωρίζει και δεν απορρίπτει
ασυλλόγιστα. Ωστόσο, εντοπίζει τον προσωπικό του πυρήνα στη βυζαντινή τέχνη και
ασχολείται συστηματικά με αυτή. Την ανασύρει από τον λήθαργο, στον οποίο είχε
υποπέσει, την επανατοποθετεί στην ουσία της, την καθιστά βίωμα με λόγο και έργο.
Επιχειρεί έτσι συνειδητά να διαμορφώσει μια νεοελληνική εικαστική παράδοση,
χτίζει το θεμέλιο πάνω στο οποίο θα μπορέσει να πατήσει η επόμενη γενιά
καλλιτεχνών. Όπως διαπιστώνει ο Στέλιος Δασκαλάκης: «Του οφείλουμε και το ότι
στη συνάντησή μας με τα σύγχρονα ρεύματα της τέχνης δεν βρεθήκαμε ανερμάτιστοι
4
και χωρίς καταγωγή.»
Ο Φώτης Κόντογλου δημιουργεί ένα εικαστικό ρεύμα το οποίο αργότερα θα
ονομαστεί Νεοβυζαντινισμός. Αναδεικνύει τη βυζαντινή τέχνη και την ανανεώνει
μέσα από την αυθεντικότητα της ζωής και της δράσης του. Δεν «βελτιώνει» ούτε
«αντιγράφει» αλλά «βιώνει» την τέχνη. Όλη η ιδιοσυγκρασία του διακατέχεται από
την αρμονία της θεωρίας και της πρακτικής. Πάντοτε, βέβαια, υπό το φως της
Ορθοδοξίας. Αρνείται τα καθαρά αισθητικά κριτήρια που συχνά υιοθετούνται
ακρίτως από τη Δύση. Προσεγγίζει τη βυζαντινή τέχνη με όρους εκκλησιαστικούς και
ανθρωπολογικούς. Βιώνει μέσα από αυτή τη θεολογία της ορθοδοξίας στην πλήρη
ελευθερία της. Για αυτό και είναι σε θέση να πρωτοπορεί και να ανανεώνει χωρίς να
4 Παρατίθεται από τον Μυλωνά Γιώργο, «Το άγιο και μοντέρνο χέρι του Φώτη Κόντογλου», στο: Ο
Φώτης Κόντογλου και η επιρροή του στους νεότερους, Αθήνα: Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή,
2022, σ. 70.
[2]
