Page 9 - kampa-kontoglou

μεσολαβητής, μαλακώνοντας και διαπλάθοντας την ψυχή του. Υπό αυτή την έννοια,
μπορούμε να μιλήσουμε για μια αρετολογική προσέγγιση.

Ο Φώτης Κόντογλου μιλάει για τις αρετές, στολίζει με αυτές τους ήρωές του,

τη λογοτεχνία και τη ζωγραφική του. Η επιμονή του, όμως, στις ηθικές αξίες φαίνεται

και στο δοκιμιακό του έργο. Θλίβεται να βλέπει πως οι αρετές υποτιμούνται στη

σύγχρονη κοινωνία, αγανακτεί και επιμένει στην ανάδειξη ενός πνευματικού τρόπου
ζωής. Στον επίλογο του έργου Βασάντα γράφει: «Μία – μία σβήνουνε απ’ τη γλώσσα

μας λέξεις μεγάλες, όπως η τ ι μ ή , η α ξ ι ο π ρ έ π ε ι α , η α γ ν ό τ η , η α ρ ε τ ή , η

φ ι λ ί α », και λίγο αργότερα: «Κοιτάξτε γύρω μας: Η φιλία έχει λείψει, ο έρωτας

κατάντησε η εγωιστική αιμομιξία του κοπαδιού∙ […] Η ανθρώπινη φύση
16
πατσαβουριάστηκε». Ακόμη στο έργο του Ο μυστικός κήπος αφιερώνει όλο το
17
πρώτο κεφάλαιο στην αρετή της θεοσέβειας. Συχνά αναφέρεται στην
18
ταπεινοφροσύνη, την ελπίδα, την ανδρεία, την απλότητα και την αγάπη.

Ξεκινώντας από την απλότητα, αυτή χαρακτηρίζει τόσο τις ηθικές όσο και τις

αισθητικές του αντιλήψεις. Ο Κόντογλου θαυμάζει την απλότητα στους ανθρώπους,
την επαινεί και την αναζητά διαρκώς. Αγαπά την ηρεμία του φυσικού τοπίου ενώ

19
αποστρέφεται την πολυπλοκότητα των σύγχρονων κοινωνιών. Αντιπαθεί ακόμη τις
περίπλοκες φιλοσοφίες, τους στοχασμούς και τις διανοητικές περιπλανήσεις της

επιστήμης. Επιλέγει και προτείνει έναν πιο μοναχικό τρόπο ζωής, φιλήσυχο και
20
ειρηνικό, που στην περίπτωσή του, βέβαια, αγγίζει τα όρια της απομόνωσης. Η
απλότητα είναι, κατά τον ίδιο, ένα έμφυτο χαρακτηριστικό το οποίο, όμως, μπορεί να

καλλιεργηθεί. Ο άνθρωπος, δημιουργήθηκε πρωταρχικά από τον Θεό ως «απλό» ον.

16 Έργα Ε΄, σ. 230-231.
17 Κόντογλου Φώτης, «Λόγος άτεχνος για τη Θεοσέβεια», στο: Έργα Ι΄ – Ο Μυστικός Κήπος, Αθήνα:
Αστήρ, 1975, σ. 7-15.
18 Πολύ κατατοπιστικό σχετικά με τις αρετές στο έργο του Φώτη Κόντογλου είναι το κεφάλαιο «Η
αρετολογία του Φωτίου Κόντογλου» του Κωνσταντίνου Καβαρνού, στον τόμο Μνήμη Κόντογλου –
Δέκα χρόνια από την κοίμησή του: Κείμενα για το πρόσωπο και το έργο του με εικόνες και σχέδια του
ίδιου, Αθήνα: Αστήρ, 1975, σ. 73-80.
19 Έργα Α΄, σ. 95.
20 Έργα Ε΄, σ. 235.

[8]