Page 8 - karabelia-euagrios-ΟΚ

Η μεταφυσική του σώματος και η διάκριση κτιστού και Ακτίστου κατά τον
Ευάγριο Ποντικό

Πέρα όμως από την Τριαδολογία του Ευαγρίου, ορθόδοξη αποδεικνύεται και
η μεταφυσική του που αφορά στο σώμα. Για όσους λοιπόν κατηγορούν τον Ευάγριο
για πλατωνισμό, στηριζόμενοι στο έργο του AntoineGuillaumont, θα πρέπει να
προσέξουν την άποψή του για τη θέση που έχει το σώμα στην ευαγριανή
ανθρωπολογία. Στη θεολογία του σώματος ο Ευάγριος είναι γνήσιος εκφραστής της
ορθόδοξης θεολογίας. Μάλιστα στο σημείο αυτό παρουσιάζεται μεταξύ του Ευαγρίου
και της μαρτυρίας των αντιωριγένειων πηγών, μια ουσιώδης ασυμφωνία. Για τον
Ευάγριο περισσότερο από φυλακή, τόπος τιμωρίας ή μνήμα, το σώμα είναι εργαλείο
απελευθέρωσης και σωτηρίας, όπως το θέλησε η προνοητική και πανάγαθη δύναμη
31
του Θεού . Αναμφίβολα, της δημιουργίας των σωμάτων προηγήθηκε μια κρίση, ή
ακριβέστερα, σύμφωνα με την έκφραση του Ευαγρίου, μια «πρώτη κρίση» όμως αυτή
η κρίση είχε ως σκοπό λιγότερο να απαγγείλει μια καταδικαστική απόφαση και
περισσότερο να αποφασίσει ποιο σώμα και ποιος κόσμος ταίριαζαν στο κάθε λογικό
ον που εξέπεσε.

Σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά λόγια του AntoineGuillaumont «Η πρόνοια
του Θεού δηλώνεται όχι μόνο με τη δημιουργία των σωμάτων, αλλά επακριβέστερα στη
φροντίδα που είχε ο Θεός, ως καλός «ἰατρός» (πρβλ. V, 20) να δώσει σε κάθε λογικό
ον το σώμα που του ταίριαζε, σύμφωνα με τον βαθμό της πτώσης του… Η θεϊκή
πρόνοια φροντίζει λοιπόν, ώστε καθένας σε κάθε στιγμή να έχει το σώμα που του
ταιριάζει. Και αυτό, λιγότερο για να τιμωρήσει απ’ όσο να εξασφαλίσει καλύτερες
συνθήκες σωτηρίας… Όλα τους, όμως, είναι προσωρινά. Δεν βρισκόμαστε, επομένως,
μέσα σε ένα γνωστικό σύστημα, όπου, από ένα αρχικό ατύχημα, ξεδιπλώνεται μια
σειρά καταστροφών, μεταξύ των οποίων λαμβάνει θέση ο σχηματισμός του σώματος,
ως αναγκαία και αναπόφευκτη συνέπεια: στο σύστημα του Ευαγρίου, μεσολαβεί
πάντοτε η ελεύθερη και καλοπροαίρετη πρωτοβουλία ενός Θεού-δημιουργού. Γι’ αυτό
32
μένει κατά βάση χριστιανός, παρά τις μεγάλες ετερόδοξες θέσεις» .
Επομένως, το σώμα που δημιούργησε ένας Θεός πρόνοιας δεν θα μπορούσε
να είναι κακό· στην πραγματικότητα είναι απαραίτητο για την ολοκλήρωση της
πρακτικής, μέσω της οποίας επιτυγχάνεται η απάθεια, προϋπόθεση της πνευματικής
γνώσης. Με τη σύλληψή του για το σώμα ο Ευάγριος είναι αποφασιστικά
αντιμανιχαϊστής. Γι’ αυτό και ο AntoineGuillaumont υποστηρίζει ότι «η έκθεση των
αντιωριγενιστών, του Θεοφίλου και του Επιφανίου, είναι παραπλανητική και
ανακριβής. Ο Ιερώνυμος και ο Θεόφιλος δεν ακολούθησαν παρά μόνο τον Επιφάνιο, κι
αυτός, στην έκθεσή του των ωριγένειων πλανών, υπέκυψε στον πειρασμό να
εξομοιώσει τον ωριγενισμό με μια εθνική φιλοσοφία, δηλαδή με έναν καθαρό

31 Βλ. A. Guillaumont, ό.π., σ. 110, υποσημείωση 135.
32 Βλ. A. Guillaumont, ό.π., σ. 112, υποσημείωση 137.

8