Page 4 - lemontzis-idioteleia
P. 4
φοβούνται την τιμωρία και τις ποινές των δικαστηρίων (ετερόνομη ηθική),
ενώ άλλοι τους τηρούν διότι αυτοί οι νόμοι ταυτίζονται με τη θέλησή τους
(αυτόνομη ηθική).
Το κλειδί για να χαρακτηρίσουμε εάν η ηθική λειτουργεί με
ετερονομία είτε με αυτονομία είναι τα κίνητρα που προσδιορίζουν τις
πράξεις μας. Κίνητρο ονομάζουμε οποιαδήποτε αιτία υποκινεί τη
συμπεριφορά μας. Τα κίνητρα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην
αξιολόγηση μιας πράξης. Αναφέρει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος ένα
χαρακτηριστικό παράδειγμα αξιολόγησης των πράξεων μέσω των
κινήτρων: «Διαφορετική είναι η ενοχή ενός που ψεύδεται από το φόβο της
τιμωρίας, και διαφορετική όταν δεν υπάρχει κίνδυνος. Άλλος πάλι είπε
ψέματα λόγω της τρυφής, άλλος χάριν της φιληδονίας, κάποιος για να
κάνει τους άλλους να γελάσουν και άλλος για να επιβουλευθεί και
κακοποιήσει τον αδελφό του» (Βλ. Κλίμαξ, Περί ψεύδους).
Κίνητρο κατά το πρώτο στάδιο της πνευματικής τελείωσης είναι ο
φόβος της τιμωρίας. Ο φόβος για μία επικείμενη τιμωρία με σκοπό την
κατεύθυνση των ηθικών πράξεων των ανθρώπων, αποτελεί έντονο
στοιχείο ετερονομίας. Αυτοί οι οποίοι πράττουν το καλό διότι φοβούνται
μια επικείμενη τιμωρία ονομάζονται δούλοι. Όπως ο δούλος, κατά την
αρχαία εποχή έπραττε το θέλημα του κυρίου του διότι φοβόταν την
τιμωρία έτσι και ο πιστός πράττει το θείο θέλημα φοβούμενος τις
συνέπειες (π.χ. φοβάται μήπως του συμβούν αρνητικές καταστάσεις στη
ζωή του ή την κόλαση, κ.α.). Στο δεύτερο στάδιο, οι πιστοί ονομάζονται
μισθωτοί, διότι η ηθική συμπεριφορά τους καθορίζεται από την προσδοκία
3
