Page 5 - xaxopoulou-ypati

ονομάζονταν άρχοντες ή προεστοί ή επίτροποι ή δημογέροντες και στα τούρκικα
κοτζαμπάσηδες. Αυτοί ήταν υπεύθυνοι για την είσπραξη των φόρων υπέρ των Τούρκων
και την επίλυση των διαφορών που προέκυπταν μεταξύ των Χριστιανών.
Γνωστοί προεστοί της Υπάτης προέρχονταν από την οικογένεια των Χατζαίων, που η
καταγωγή τους συνδέεται με τη μεγάλη βυζαντινή οικογένεια των Κατακαλώνων.
Διαθέτοντας μια σεβαστή περιουσία και πλούσια εισοδήματα, αλλά συγχρόνως και
μεγάλο κύρος, επιδόθηκαν σε ευεργεσίες με σκοπό να ανυψώσουν το μορφωτικό επίπεδο
των συμπατριωτών τους και να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσής τους. Η πλούσια
κοινωφελής δράση τους περιλάμβανε έργα ανάπλασης της περιοχής όπως λιθοστρώσεις,
κατασκευή οδών, κτίσιμο γεφυριών αλλά και ανέγερση εκκλησιών.
Ο δοκιμαζόμενος χριστιανικός λαός, που οι Οθωμανοί αποκαλούσαν ραγιάδες, δεν
όριζε όχι μόνο την περιουσία του αλλά ούτε καν τη ίδια τη ζωή του, που ήταν βέβαια στα
χέρια των κατακτητών. Σ᾽ αυτό συνηγορεί και η σημασία της λέξης «ραγιάς» που έχοντας
αραβική προέλευση (raya) σημαίνει αγέλη, κοπάδι. Κατ’ επέκταση ραγιάδες ήταν το
κοπάδι του σουλτάνου, στο οποίο συμπεριφερόταν αναλόγως. Ήταν υποχρεωμένοι να
πληρώνουν πολλούς και δυσβάστακτους φόρους ανάμεσα στους οποίους υπήρχαν οι
βασικοί φόροι της δεκάτης (το δικαίωμα του κατακτητή πάνω στο 1/10 της συγκομιδής)
και της διακατοχής των ιδιοκτησιών. Κατέβαλαν όμως επιπλέον φόρους όπως
οικογενειακόν, καταλυμάτων, επαρχιακών εξόδων, καφτανίων (τιμητικής στολής),
καρφοπετάλων και άλλους έκτακτους, ανάλογα με τις ανάγκες των εκστρατειών που
σχεδίαζε ο σουλτάνος.
Υπήρχαν επιπλέον δύο ιδιαίτερα ατιμωτικοί φόροι, που απέβλεπαν στην οικονομική
εξόντωση των υπόδουλων ώστε να τους εξαναγκάσουν να εξισλαμισθούν, μιας και αυτός
ήταν ο μοναδικός τρόπος να αποφύγουν τον εξευτελισμό. Οι φόροι αυτοί ήταν ο
«κεφαλικός» (harac) και ο «φόρος αίματος» (devşirme), γνωστός ως παιδομάζωμα. Το
χαράτσι ήταν η αποζημίωση για την παραχώρηση του δικαιώματος να ζει κανείς και να
λατρεύει το θεό του. Κάθε χριστιανός από το δωδέκατο έτος της ηλικίας του και μέχρι το
θάνατό του όφειλε να εξαγοράζει κάθε χρόνο την άδεια αυτή. Πλήρωνε το φόρο και
παραλάμβανε από τον εισπράκτορα την προσωπική του απόδειξη. Η απόδειξη ήταν
χάρτινη είχε κάθε χρόνο διαφορετικό χρώμα, και έφερε το εξής κείμενο: «ο φέρων το
παρόν έχει την άδεια να φέρει επί εν έτος την κεφαλήν επί των ώμων του». Το
παιδομάζωμα ήταν πρακτική απαγωγής νέων αγοριών, με σκοπό τον εξισλαμισμό τους και
την εκπαίδευσή τους ώστε να στελεχώσουν διάφορες κρατικές υπηρεσίες. Κυρίως
κατέληγαν στα τάγματα των γενιτσάρων ή υπηρετούσαν στο παλάτι του σουλτάνου.
Οι γνώσεις μας γύρω από την πολιτική και κοινωνική κατάσταση στην
προεπαναστατική Ελλάδα οφείλονται στις περιγραφές κάποιων περιηγητών που
δημοσίευαν τις εντυπώσεις τους έχοντας δημιουργήσει μια ολόκληρη σχολή, αυτή που
σήμερα ονομάζουμε περιηγητική λογοτεχνία. Θα αναφερθούμε σε δύο από αυτούς, έργα
των οποίων έχουν παρουσιαστεί παλιότερα από τις σελίδες του περιοδικού μας και
δίνουν εικόνες από τη ζωή τόσο της πόλης όσο και ολόκληρου του καζά Πατρατζικίου.

4